BÀI 5. VẤN ĐỀ SỬ DỤNG HỢP LÍ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN VÀ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG
PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK
MỞ ĐẦU
Sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường là một trong những chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Hiện nay, ở nước ta một số loại tài nguyên thiên nhiên đang bị suy giảm, ô nhiễm môi trường đang có xu hướng gia tăng. Những nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng trên? Cần có những giải pháp gì để sử dụng hợp lí tài nguyên và bảo vệ môi trường ở nước ta?
I. SỬ DỤNG HỢP LÍ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN
CH: Dựa vào thông tin bài học, hãy:
- Trình bày sự suy giảm tài nguyên sinh vật ở nước ta.
- Giải thích tại sao tài nguyên sinh vật ở nước ta bị suy giảm.
CH: Dựa vào thông tin bài học, hãy:
- Trình bày sự suy giảm tài nguyên đất ở nước ta.
- Giải thích tại sao tài nguyên đất ở nước ta bị suy giảm.
II. BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG
CH: Dựa vào thông tin bài học, hãy chứng minh và giải thích hiện trạng ô nhiễm môi trường ở nước ta.
CH: Dựa vào thông tin bài học, hãy nêu một số giải pháp sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên ở nước ta.
CH: Dựa vào thông tin bài học, hãy nêu các giải pháp bảo vệ môi trường ở nước ta.
LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG
Câu 1: Nêu một số giải pháp để sử dụng hợp lí tài nguyên sinh vật, tài nguyên đất ở nước ta.
Câu 2: Nêu các giải pháp em có thể làm để bảo vệ môi trường ở nơi em sinh sống.
Câu 3: Viết một đoạn văn ngắn tuyên truyền mọi người trong cộng đồng tham gia vào việc sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên hoặc bảo vệ môi trường ở địa phương em.
PHẦN II .Lời giải tham khảo
BÀI GIẢI CHI TIẾT
MỞ ĐẦU
Sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường là một trong những chiến lược trọng tâm trong phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Hiện nay, nước ta đang đối mặt với hai vấn đề nghiêm trọng: suy giảm tài nguyên thiên nhiên và gia tăng ô nhiễm môi trường. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này bao gồm:
Nguyên nhân suy giảm tài nguyên thiên nhiên:
Khai thác quá mức các tài nguyên, đặc biệt là rừng, khoáng sản và đất canh tác.Phát triển công nghiệp, đô thị hóa và mở rộng diện tích đất nông nghiệp gây mất cân bằng sinh thái.Thiếu ý thức bảo vệ tài nguyên của một bộ phận người dân, tổ chức.
Nguyên nhân ô nhiễm môi trường:
Xả thải công nghiệp không qua xử lý, đặc biệt tại các khu công nghiệp tập trung.Sử dụng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật tràn lan trong nông nghiệp.Chất thải rắn đô thị, sinh hoạt và rác thải nhựa không được quản lý đúng cách.Tăng khí thải từ các phương tiện giao thông và đốt nhiên liệu hóa thạch.
Để khắc phục, cần triển khai các giải pháp đồng bộ như nâng cao nhận thức cộng đồng, cải thiện công nghệ sản xuất, tăng cường luật pháp, và đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong lĩnh vực môi trường.
I. SỬ DỤNG HỢP LÍ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN
1. Sự suy giảm tài nguyên sinh vật ở nước ta
Tài nguyên sinh vật, đặc biệt là hệ sinh thái rừng, đang bị suy giảm nghiêm trọng:
Diện tích rừng tự nhiên: Giảm đáng kể do khai thác gỗ, đốt nương làm rẫy, và chuyển đổi đất rừng sang các mục đích khác. Đến nay, độ che phủ rừng tự nhiên ở nhiều khu vực đã xuống dưới mức cần thiết.
Số lượng loài sinh vật: Nhiều loài động, thực vật quý hiếm như voi, hổ, tê giác, và các loài cây thuốc đã rơi vào tình trạng nguy cấp, thậm chí tuyệt chủng.
Nguyên nhân suy giảm:
Khai thác quá mức: Săn bắn, khai thác gỗ, và sử dụng tài nguyên sinh vật không bền vững.
Mất môi trường sống: Chuyển đổi đất rừng thành đất nông nghiệp và xây dựng hạ tầng.
Ô nhiễm môi trường: Gây suy giảm chất lượng môi trường sống của các loài sinh vật.
2. Sự suy giảm tài nguyên đất ở nước ta
Tài nguyên đất, đặc biệt đất nông nghiệp, đang bị thoái hóa:
Diện tích đất canh tác: Bị thu hẹp bởi quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa và mở rộng hạ tầng giao thông.
Chất lượng đất: Nhiều vùng đất bị xói mòn, bạc màu, nhiễm mặn, và nhiễm phèn, đặc biệt ở các vùng đồng bằng và duyên hải miền Trung.
Nguyên nhân suy giảm:
Khai thác không hợp lí: Canh tác nông nghiệp thiếu bền vững, sử dụng phân bón hóa học, thuốc trừ sâu vượt mức.
Tác động của biến đổi khí hậu: Hạn hán, lũ lụt và hiện tượng xâm nhập mặn gia tăng.
Đô thị hóa nhanh chóng: Chuyển đổi đất nông nghiệp thành đất xây dựng mà không có kế hoạch lâu dài.
II. BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG
1. Hiện trạng ô nhiễm môi trường ở nước ta
Hiện nay, Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều dạng ô nhiễm:
Ô nhiễm không khí: Tập trung ở các đô thị lớn như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, chủ yếu do khí thải từ giao thông và công nghiệp.
Ô nhiễm nguồn nước: Các dòng sông lớn như sông Tô Lịch, sông Sài Gòn bị ô nhiễm nghiêm trọng bởi nước thải sinh hoạt và công nghiệp.
Ô nhiễm đất: Do rác thải nhựa, thuốc trừ sâu và phân bón hóa học.
Ô nhiễm tiếng ồn và ánh sáng: Đô thị hóa làm tăng cường độ tiếng ồn và ánh sáng không cần thiết.
Nguyên nhân:
Ý thức kém trong việc quản lý và xử lý chất thải.
Thiếu công nghệ hiện đại để xử lý ô nhiễm.
Quy định pháp luật chưa chặt chẽ và chế tài xử phạt chưa đủ răn đe.
2. Giải pháp sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên
Đối với tài nguyên rừng: Tăng cường trồng rừng, bảo vệ rừng đầu nguồn, phát triển lâm nghiệp bền vững.
Đối với tài nguyên đất: Sử dụng công nghệ canh tác tiên tiến, áp dụng các biện pháp cải tạo đất, kiểm soát quá trình đô thị hóa.
Đối với tài nguyên nước: Thực hiện tiết kiệm nước, quản lý tốt nguồn nước ngọt, giảm thiểu ô nhiễm nước.
3. Giải pháp bảo vệ môi trường
Hoàn thiện hệ thống luật pháp về bảo vệ môi trường.
Xây dựng và triển khai các công trình xử lý chất thải, khí thải.
Phát triển năng lượng tái tạo như gió, mặt trời, và sinh khối.
Giáo dục cộng đồng nâng cao ý thức bảo vệ môi trường.
LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG
Câu 1: Một số giải pháp sử dụng hợp lí tài nguyên sinh vật và tài nguyên đất:
Tài nguyên sinh vật: Tăng diện tích rừng, áp dụng mô hình nông lâm kết hợp, bảo tồn các loài động thực vật quý hiếm.
Tài nguyên đất: Áp dụng nông nghiệp hữu cơ, cải tạo đất bị suy thoái, quản lý quỹ đất một cách khoa học.
Câu 2: Các giải pháp em có thể làm để bảo vệ môi trường nơi sinh sống:
Phân loại rác thải tại nguồn.
Hạn chế sử dụng đồ nhựa dùng một lần.
Tham gia trồng cây xanh, bảo vệ các khu vực công cộng.
Tuyên truyền ý thức bảo vệ môi trường cho người thân và cộng đồng.
Câu 3: Viết đoạn văn tuyên truyền: "Tài nguyên thiên nhiên là nguồn sống quý giá của chúng ta, nhưng chúng đang ngày càng bị đe dọa nghiêm trọng. Hãy cùng chung tay bảo vệ môi trường và sử dụng tài nguyên một cách hợp lí. Mỗi người dân cần tiết kiệm nước, phân loại rác thải, sử dụng năng lượng tái tạo và trồng cây xanh. Từ những hành động nhỏ hôm nay, chúng ta có thể đảm bảo một môi trường sống bền vững cho thế hệ mai sau."
