Hướng dẫn giải bài tập SGK GDCD 12 Bài 7 Công dân với các quyền dân chủ giúp các em tiếp thu bài và nắm vững kiến thức đã học.
Bài tập 1 trang 81 SGK GDCD 12 Sử dụng hiểu biết về các quyền đã học trong bài, em hãy phân tích những ưu điểm và hạn chế của dân chủ trực tiếp và dân chủ gián tiếp.
Dân chủ trực tiếp và dân chủ gián tiếp là hai hình thức dân chủ phổ biến trong xã hội hiện đại, mỗi hình thức đều có những ưu điểm và hạn chế riêng. Dân chủ trực tiếp là hình thức mà công dân tham gia trực tiếp vào các quyết định của Nhà nước hoặc tổ chức mà không cần qua trung gian, ví dụ như các cuộc trưng cầu dân ý, bỏ phiếu về các vấn đề quan trọng của đất nước. Còn dân chủ gián tiếp là hình thức mà công dân bầu ra các đại diện để thay mặt mình tham gia vào quá trình ra quyết định chính trị, ví dụ như bầu cử đại biểu quốc hội hoặc đại biểu hội đồng nhân dân.
Một trong những ưu điểm của dân chủ trực tiếp là nó đảm bảo quyền tham gia trực tiếp của công dân vào các quyết định quan trọng. Đây là phương thức giúp công dân cảm thấy có sự gắn kết và trách nhiệm đối với các vấn đề chung của cộng đồng. Dân chủ trực tiếp cũng giúp tạo ra một hệ thống minh bạch hơn trong việc ra quyết định, bởi vì mọi công dân đều có cơ hội trực tiếp biểu quyết các vấn đề quan trọng.
Tuy nhiên, dân chủ trực tiếp cũng có những hạn chế đáng kể. Một trong những vấn đề lớn nhất là việc quản lý và tổ chức các cuộc bỏ phiếu hoặc trưng cầu dân ý trên quy mô lớn có thể gặp rất nhiều khó khăn. Việc này đòi hỏi sự tham gia đông đảo của công dân, điều này có thể gặp trở ngại về mặt thời gian, chi phí và công nghệ. Thêm vào đó, không phải tất cả công dân đều có đủ kiến thức chuyên môn để tham gia vào các quyết định phức tạp, do đó, các quyết định có thể thiếu sự sáng suốt hoặc không phản ánh đúng nguyện vọng của toàn bộ cộng đồng.
Ngược lại, dân chủ gián tiếp có ưu điểm là việc chọn lựa các đại diện giúp giảm bớt gánh nặng cho công dân trong việc tham gia trực tiếp vào mọi quyết định. Các đại biểu được bầu cử thường có kiến thức chuyên sâu về các vấn đề xã hội và chính trị, giúp đưa ra những quyết định hợp lý hơn. Dân chủ gián tiếp còn giúp quản lý và tổ chức các quá trình bầu cử và ra quyết định một cách hiệu quả hơn, vì có thể có những cơ chế phân công công việc và chia sẻ trách nhiệm giữa các đại diện.
Tuy nhiên, dân chủ gián tiếp cũng có hạn chế, đó là sự thiếu tương tác trực tiếp giữa công dân và quyết định chính trị. Các đại diện có thể không luôn luôn thực hiện đúng nguyện vọng của cử tri, vì họ có thể bị chi phối bởi lợi ích cá nhân, nhóm hoặc những yếu tố ngoại vi. Điều này có thể dẫn đến sự thiếu tin tưởng từ công dân vào hệ thống chính trị và quá trình ra quyết định.
Bài tập 2 trang 81 SGK GDCD 12 Là học sinh lớp 12, em và các bạn có thể tham gia vào việc xây dựng và quản lí trường, lớp bằng những hình thức dân chủ nào?
Là học sinh lớp 12, việc tham gia vào xây dựng và quản lý trường, lớp là một cách để thực hành dân chủ, giúp chúng ta hiểu và thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân. Các hình thức dân chủ mà học sinh có thể tham gia vào công tác xây dựng và quản lý trường lớp bao gồm các cuộc họp lớp, việc tham gia vào các hoạt động của hội đồng học sinh, đóng góp ý kiến vào việc xây dựng các quy chế, nội quy trong lớp, trường.
Một trong những hình thức dân chủ cơ bản nhất là việc tổ chức các cuộc họp lớp. Trong các cuộc họp này, học sinh có thể trao đổi về các vấn đề liên quan đến hoạt động học tập, sinh hoạt trong lớp và trường. Mỗi học sinh có thể đưa ra ý kiến, góp phần xây dựng nội quy lớp học, điều này giúp tăng cường trách nhiệm và sự tham gia của học sinh trong việc quản lý lớp học. Những ý kiến, đề xuất này có thể được đại diện học sinh chuyển tới ban giám hiệu nhà trường hoặc Hội đồng quản trị để xem xét và thực hiện.
Thêm vào đó, học sinh cũng có thể tham gia vào các hoạt động của Hội đồng học sinh. Hội đồng học sinh là một tổ chức được thành lập trong mỗi trường học nhằm đại diện cho quyền lợi của học sinh. Các thành viên trong Hội đồng học sinh được bầu ra thông qua một cuộc bầu cử dân chủ, và họ có nhiệm vụ truyền đạt ý kiến của học sinh tới ban giám hiệu, đồng thời đưa ra các sáng kiến nhằm cải thiện chất lượng giáo dục và sinh hoạt trong trường.
Một hình thức dân chủ khác mà học sinh lớp 12 có thể tham gia là việc đóng góp ý kiến xây dựng các quy định, nội quy trong trường học. Những quy định này có thể liên quan đến việc học tập, tổ chức các hoạt động văn nghệ, thể thao, hay các chính sách khen thưởng và xử lý vi phạm. Việc tham gia vào quá trình xây dựng những quy định này giúp học sinh hiểu rõ hơn về các quyền lợi và nghĩa vụ của mình trong môi trường học đường.
Bài tập 3 trang 81 SGK GDCD 12 Sau ngày bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân, các bạn lớp 12 đến trường với niềm tự hào lớn trước các em lớp dưới vì đã lần đầu tiên được thực hiện quyền bầu cử của công dân. H hãnh diện khoe: “Tớ không chỉ có một phiếu đâu nhé. Cả bà và mẹ đều “tín nhiệm cao” giao phiếu cho tớ bỏ vào thùng phiếu luôn”.
Em có chia sẻ với H niềm tự hào đó không? Vì sao?
Việc H chia sẻ niềm tự hào khi lần đầu tiên được thực hiện quyền bầu cử là một điều hoàn toàn tự nhiên và đáng trân trọng. Tuy nhiên, trong tình huống này, tôi sẽ không hoàn toàn chia sẻ niềm tự hào đó với H. Mặc dù H cảm thấy tự hào vì đã tham gia vào một quyền công dân quan trọng, nhưng hành động của H có thể không hoàn toàn đúng đắn trong việc thực hiện quyền bầu cử.
Quyền bầu cử là quyền của công dân, và mỗi người có trách nhiệm thực hiện quyền này một cách độc lập, không bị can thiệp bởi bất kỳ ai. Việc bà và mẹ của H giao phiếu bầu cho H để bỏ vào thùng phiếu là một hành động không đúng quy trình và không phản ánh được nguyên tắc dân chủ. Quyền bầu cử phải là quyền cá nhân, không ai có quyền thay thế hay quyết định thay cho người khác. Điều này không chỉ xâm phạm quyền tự do của H mà còn có thể dẫn đến sự mất minh bạch và công bằng trong quá trình bầu cử.
Vì vậy, mặc dù H có thể tự hào về việc tham gia bầu cử, nhưng tôi sẽ giải thích với H rằng quyền bầu cử cần phải được thực hiện một cách độc lập và chính xác, không bị ảnh hưởng bởi bất kỳ yếu tố nào từ người khác. Chỉ khi quyền bầu cử được thực hiện đúng đắn và công bằng, chúng ta mới có thể đảm bảo sự trong sáng và hợp pháp của hệ thống chính trị.
Bài tập 4 trang 82 SGK GDCD 12 Em hãy phân biệt sự giống nhau và khác nhau giữa khiếu nại và tố cáo bằng cách ghi ý kiến của em vào bảng dưới đây.
Tiêu chí
Khiếu nại
Tố cáo
Người có quyền
Người có quyền khiếu nại là cá nhân hoặc tổ chức bị xâm phạm quyền lợi hợp pháp.
Người có quyền tố cáo là bất kỳ công dân nào có thông tin về hành vi vi phạm pháp luật.
Mục đích
Mục đích của khiếu nại là yêu cầu giải quyết các hành vi hành chính sai phạm, ảnh hưởng đến quyền lợi cá nhân.
Mục đích của tố cáo là yêu cầu xử lý hành vi vi phạm pháp luật của tổ chức hoặc cá nhân có thẩm quyền.
Quyền và nghĩa vụ
Người khiếu nại có quyền yêu cầu cơ quan chức năng giải quyết nhưng phải cung cấp bằng chứng và tuân thủ thủ tục khiếu nại.
Người tố cáo có quyền bảo vệ danh tính và thông tin của mình, nếu tố cáo là đúng sự thật.
Người có thẩm quyền giải quyết
Cơ quan hành chính có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, như Ủy ban nhân dân, các cấp chính quyền.
Cơ quan chức năng có thẩm quyền xử lý hành vi vi phạm pháp luật, như cơ quan công an hoặc các cơ quan điều tra.
Bài tập 5 trang 82 SGK GDCD 12 Một cán bộ xã nghi một học sinh lớp 8 lấy cắp xe đạp của con mình nên đã bắt em về trụ sở xã, nhốt vào phòng làm việc cả ngày và mắng nhiếc, xoắn tai, dọa dẫm, ép em phải nhận tội. Thực ra, chiếc xe đó bị một bạn khác trong lớp mượn mà không hỏi. Cuối ngày, sau khi chiếc xe đã được trả lại, ông cán bộ xã mới thả cho em học sinh về trong trạng thái tinh thần hoảng loạn. Mẹ em học sinh đó do bị cán bộ xã khống chế, dọa nạt nên không dám nói năng gì.
Em và các bạn có thể làm gì để giúp bạn học sinh trong trường hợp này và cũng để phòng ngừa những việc tương tự có thể xảy ra đối với em và các bạn khác trong trường?
Trong trường hợp này, hành động của cán bộ xã là vi phạm nghiêm trọng quyền lợi của công dân và là hành động xâm phạm nhân phẩm, sức khỏe của học sinh. Để giúp bạn học sinh trong tình huống này, trước hết, cần phải thông báo cho những người có thẩm quyền như công an hoặc cơ quan bảo vệ pháp luật để can thiệp, làm rõ sự việc và xử lý cán bộ xã theo quy định của pháp luật. Bên cạnh đó, học sinh và gia đình cần mạnh dạn khiếu nại về hành động sai trái của cán bộ xã để đảm bảo quyền lợi của mình.
Để phòng ngừa những việc tương tự xảy ra đối với các bạn học sinh khác, cần tăng cường tuyên truyền về quyền và nghĩa vụ của công dân, nhất là các quyền liên quan đến việc bảo vệ danh dự, nhân phẩm của công dân trước các hành vi xâm phạm của người có thẩm quyền. Trường học có thể tổ chức các buổi học về quyền công dân, giúp học sinh hiểu rõ hơn về pháp luật và cách thức bảo vệ quyền lợi của mình khi gặp phải các tình huống như vậy.
Bài tập 6 trang 82 SGK GDCD 12 Em hãy dùng kiến thức trong bài để trình bày quy trình khiếu nại và giải quyết khiếu nại của người dân đối với hành vi hành chính của một cán bộ xã (không phải là Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã) vì cho rằng hành vi đó trái pháp luật, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của người dân đó.
Quy trình khiếu nại và giải quyết khiếu nại trong trường hợp hành vi hành chính của cán bộ xã trái pháp luật bao gồm các bước sau:
Khiếu nại lần đầu: Người dân cần gửi đơn khiếu nại đến cán bộ phụ trách hoặc cơ quan có thẩm quyền của xã, chẳng hạn như trưởng công an xã, hoặc Ủy ban nhân dân xã để yêu cầu giải quyết hành vi sai phạm. Trong đơn khiếu nại, người dân cần trình bày rõ ràng hành vi bị xâm phạm, chứng cứ liên quan, yêu cầu giải quyết và khôi phục quyền lợi hợp pháp.
Giải quyết khiếu nại cấp xã: Cơ quan có thẩm quyền tại xã có trách nhiệm tiếp nhận và xem xét đơn khiếu nại. Trong trường hợp không thể giải quyết thỏa đáng, cơ quan đó phải thông báo lại cho người khiếu nại về lý do không thể giải quyết.
Khiếu nại lên cấp trên: Nếu khiếu nại cấp xã không được giải quyết hoặc không thỏa đáng, người dân có thể khiếu nại lên cấp huyện hoặc các cơ quan nhà nước có thẩm quyền cao hơn, chẳng hạn như Sở Nội vụ hoặc các cơ quan hành chính cấp tỉnh.
Giải quyết khiếu nại tại cấp trên: Cơ quan cấp trên có trách nhiệm xem xét lại vụ việc, có thể tiến hành điều tra và đưa ra quyết định cuối cùng. Quyết định này phải đảm bảo tính công bằng, hợp lý và dựa trên các chứng cứ rõ ràng.
Kết luận: Nếu khiếu nại được giải quyết thành công, các hành vi sai phạm của cán bộ xã sẽ được xử lý, người dân sẽ được khôi phục quyền lợi hợp pháp.
