Bài tập 4. Đọc đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi:
Mấy hôm sau, về tới quê nhà.
Cái hang bỏ hoang của tôi, cỏ và rêu xanh đã kín lối vào, Nhưng đằng cuối bãi, mẹ tôi vẫn mạnh khoẻ. Hai mẹ con gặp nhau, mừng quá, cứ vừa khóc vừa cười.
Tôi kể lại từ đầu chí cuối những ngày qua trong may rủi và thử thách mà bấy lâu tôi trải. Bắt đầu từ chuyện anh Dế Choắt khốn khổ bên hàng xóm.
Nghe xong, mẹ tôi ôm tôi vào lòng, y như người ôm ẵm khi mới sinh tôi và bảo rằng:
- Con ơi, mẹ mừng cho con đã qua nhiều nỗi hiểm nguy mà trở về. Nhưng mẹ mừng nhất là con đã rèn được tấm lòng chín chắn thật đáng làm trai. Bây giờ con muốn ở nhà mấy ngày với mẹ, rồi con đi du lịch xa mẹ cũng bằng lòng, mẹ không áy náy gì về con đâu. Thế là con của mẹ đã lớn rồi. Con đồ khôn lớn rồi. Mẹ chẳng phải lo gì nữa.
Mẹ tôi nói thế rồi chan hoà hàng nước mắt sung sướng và cảm động, Tôi nhìn ra cửa hang, nơi mới ngày nào còn trứng nước ở đây và cũng cảm thấy nay mình khôn lớn.
Tôi ở lại với mẹ:
- Mẹ kính yêu của con! Không bao giờ con quên được lời mẹ. Rồi mai đây con lên đường, con sẽ hết sức tu tỉnh được như mẹ mong ước cho con của mẹ.
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí NXB Văn học, Hà Nội, 2006, tr. 41)
1. Đoạn trích được kể bằng lời của người kể chuyện ngôi thứ mấy? Em căn cứ vào yếu tố nào để xác định ngôi kể?
2. Đoạn trích trên nằm ở vị trí trước hay sau đoạn trích Bởi học đường đời đầu tiên? Những chi tiết nào giúp em nhận biết được điều đó?
3. Lời nói của mẹ Dế Mèn thể hiện những cảm xúc gì sau khi nghe con kể lại những thử thách đã trải qua?
4.. Điều gì khiến mẹ Dế Mèn thấy con đã lớn khôn và không còn phải lo lắng về con nữa?
5. Nêu cảm nhận về nhân vật Dế Mèn trong đoạn trích trên, Em hãy so sánh với Dế Mèn trong đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên và cho biết sự khác biệt lớn nhất ở Dế Mèn trong hai đoạn trích này là gì.
6. Kẻ bảng vào vở (theo mẫu) và điền các từ in đậm trong đoạn trích sau vào ở phù hợp:
Nhưng đồng cuối bãi, mẹ tôi vẫn mạnh khoẻ. Hai mẹ con gặp nhau, mừng quá, cứ vừa khóc vừa cười. Tôi kể lại từ đầu chí cuối những ngày qua trong may rủi và thử thách mà bấy lâu tôi trải. Bắt đầu từ chuyện anh Dế Choắt khốn khổ bên hàng xóm.
7. Giải thích nghĩa của các từ in đậm trong những câu sau:
a. Tôi nhìn ra cửa hang, nơi mới ngày nào còn trứng nước ở đây và cũng cảm thấy nay mình khôn lớn.
b. Rồi mai đây con lên đường, con sẽ hết sức tu tỉnh được như mẹ mong ước cho con của mẹ.
Giải Bài tập 4
1. Đoạn trích được kể bằng lời của người kể chuyện ngôi thứ mấy? Em căn cứ vào yếu tố nào để xác định ngôi kể?
Đoạn trích được kể bằng lời của người kể chuyện ngôi thứ nhất. Căn cứ vào việc sử dụng đại từ "tôi" trong suốt đoạn trích, người kể trực tiếp chia sẻ cảm xúc và suy nghĩ của mình. Cách kể này giúp người đọc cảm nhận được tâm trạng, cảm xúc của nhân vật chính (Dế Mèn) qua từng lời nói và hành động.
2. Đoạn trích trên nằm ở vị trí trước hay sau đoạn trích "Bài học đường đời đầu tiên"? Những chi tiết nào giúp em nhận biết được điều đó?
Đoạn trích trên nằm sau đoạn trích "Bài học đường đời đầu tiên." Sự thay đổi trong tâm lý của Dế Mèn thể hiện rõ qua lời nói của mẹ Dế Mèn khi bà khẳng định rằng con đã "rèn được tấm lòng chín chắn" và "đã lớn rồi." Điều này chứng tỏ Dế Mèn đã trải qua một quá trình trưởng thành sau những thử thách trong cuộc sống, điều mà anh chưa nhận ra ở đầu câu chuyện. Câu chuyện ở đoạn trích này cũng cho thấy sự thay đổi trong Dế Mèn, từ một con dế kiêu ngạo, hiếu thắng trở thành một người có tấm lòng chín chắn hơn, điều này giúp nhận ra đoạn trích này diễn ra sau các sự kiện trong "Bài học đường đời đầu tiên."
3. Lời nói của mẹ Dế Mèn thể hiện những cảm xúc gì sau khi nghe con kể lại những thử thách đã trải qua?
Lời nói của mẹ Dế Mèn thể hiện sự vui mừng, tự hào và cảm động sâu sắc. Mẹ vui mừng vì con đã vượt qua được nhiều hiểm nguy và thử thách trong cuộc sống. Đồng thời, bà cũng cảm thấy hạnh phúc vì con đã trưởng thành, đã có "tấm lòng chín chắn," sẵn sàng đối mặt với cuộc sống. Mẹ Dế Mèn cảm thấy không còn lo lắng về con nữa, vì bà biết con đã đủ mạnh mẽ và khôn lớn để tự lập và đi tiếp hành trình của mình.
4. Điều gì khiến mẹ Dế Mèn thấy con đã lớn khôn và không còn phải lo lắng về con nữa?
Mẹ Dế Mèn thấy con đã lớn khôn vì Dế Mèn đã trải qua những thử thách và học được nhiều bài học quý giá từ đó. Cậu con trai không còn là một con dế kiêu ngạo và bồng bột nữa mà đã trở nên trưởng thành, có sự hiểu biết và tấm lòng chín chắn. Mẹ cảm thấy an tâm vì con có thể đối mặt với cuộc sống, vượt qua những khó khăn mà không cần sự che chở của mẹ nữa. Điều này thể hiện sự trưởng thành trong tính cách và nhận thức của Dế Mèn.
5. Nêu cảm nhận về nhân vật Dế Mèn trong đoạn trích trên, Em hãy so sánh với Dế Mèn trong đoạn trích "Bài học đường đời đầu tiên" và cho biết sự khác biệt lớn nhất ở Dế Mèn trong hai đoạn trích này là gì.
Trong đoạn trích này, Dế Mèn đã thay đổi rất nhiều so với trong "Bài học đường đời đầu tiên." Dế Mèn trước kia là một con dế kiêu ngạo, tự cao, không biết suy nghĩ trước khi hành động. Tuy nhiên, sau khi trải qua nhiều thử thách, anh đã trưởng thành, nhận ra giá trị của sự khiêm nhường và tấm lòng chín chắn. Sự khác biệt lớn nhất giữa Dế Mèn trong hai đoạn trích là sự chuyển biến trong tâm lý và tính cách của anh. Trước đây, Dế Mèn còn tự mãn và hung hăng, còn giờ đây, anh đã học được cách suy nghĩ sâu sắc và nhìn nhận cuộc sống một cách thấu đáo hơn. Điều này cho thấy sự trưởng thành về cả thể chất lẫn tinh thần của Dế Mèn.
6. Kẻ bảng vào vở (theo mẫu bảng từ đơn, từ phức(từ ghép, từ láy)) và điền các từ in đậm trong đoạn trích sau vào cột phù hợp:
Từ in đậm
Từ đơn
Từ phức (Từ ghép)
Từ phức (Từ láy)
mạnh khoẻ
mạnh
khoẻ
mừng quá
mừng
quá
kể lại
kể
lại
may rủi
may
rủi
thử thách
thử
thách
khốn khổ
khốn
khổ
Giải thích:
Từ đơn: Là những từ chỉ có một âm tiết và có nghĩa riêng biệt.
Từ phức (Từ ghép): Là những từ gồm hai hay nhiều âm tiết, mỗi âm tiết có nghĩa riêng nhưng kết hợp lại để tạo ra nghĩa mới.
Từ phức (Từ láy): Là những từ được tạo thành từ việc lặp lại một phần hoặc toàn bộ âm tiết của từ gốc (không có từ láy trong đoạn trích này).
7. Giải thích nghĩa của các từ in đậm trong những câu sau:
a. Tôi nhìn ra cửa hang, nơi mới ngày nào còn trứng nước ở đây và cũng cảm thấy nay mình khôn lớn.
Trứng nước: Đây là một cách nói ẩn dụ chỉ sự khởi đầu, non nớt, chưa trưởng thành. "Trứng nước" ở đây ám chỉ Dế Mèn khi còn nhỏ, chưa trải qua thử thách, chưa có kinh nghiệm sống.
b. Rồi mai đây con lên đường, con sẽ hết sức tu tỉnh được như mẹ mong ước cho con của mẹ.
Tu tỉnh: Từ này có nghĩa là cải thiện, sửa đổi tâm tính và hành động để trở nên tốt hơn, sáng suốt hơn. "Tu tỉnh" thể hiện mong muốn của mẹ Dế Mèn rằng con sẽ trưởng thành, có suy nghĩ chín chắn và sống đúng đắn hơn trong tương lai.
