Nam Cao là một trong những nhà văn hiện thực vĩ đại của nền văn học Việt Nam, nổi bật với những tác phẩm phản ánh sâu sắc những bi kịch của con người trong xã hội phong kiến tàn bạo. Đời Thừa là một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông, khắc họa hình ảnh của những con người bị bỏ rơi, bị tước đoạt quyền sống và hạnh phúc. Từ nhân vật Lão Hạc, Nam Cao đã thể hiện một cách sâu sắc bi kịch không chỉ của cá nhân mà còn của cả một tầng lớp người nghèo trong xã hội phong kiến.
Lão Hạc là một người trí thức nghèo khổ, sống trong sự cô đơn, thiếu thốn về vật chất và tinh thần. Dù có học thức và những lý tưởng nhân văn, ông vẫn không thể thoát khỏi cái nghèo đeo bám. Mọi hy vọng trong đời ông dần dập tắt khi con trai ông bỏ đi, để lại ông sống đơn độc với con chó – người bạn duy nhất trong cuộc đời cô quạnh của mình. Con chó không chỉ là một vật nuôi mà còn là biểu tượng của tình yêu thương, sự gắn kết duy nhất mà Lão Hạc còn có. Tuy nhiên, khi nghèo đói trở nên quá sức chịu đựng, Lão Hạc quyết định bán con chó, một quyết định đầy đau đớn và ám ảnh. Đây không chỉ là sự hy sinh về vật chất mà còn là sự phản ánh tâm lý phức tạp trong lòng ông: tình yêu thương và nghĩa vụ sống sót đang mâu thuẫn dữ dội.
Việc bán con chó không phải là sự từ bỏ một vật nuôi đơn thuần mà là sự chấp nhận cắt đứt một phần nhân tính, một phần của tình cảm và hy vọng cuối cùng trong cuộc sống của Lão Hạc. Con chó đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của ông, là người bạn đồng hành duy nhất trong những ngày tháng tăm tối. Tuy nhiên, vì sự nghèo đói, ông không còn đủ khả năng để chăm sóc nó nữa, và quyết định hy sinh con chó là dấu hiệu của sự tuyệt vọng. Sự hy sinh này không chỉ thể hiện sự đau đớn của một người cha, mà còn là sự thể hiện của một con người bị đẩy đến bước đường cùng, không còn gì để bám víu.
Cái chết của Lão Hạc trong tác phẩm không chỉ là kết thúc của một con người đơn thuần, mà là sự giải thoát duy nhất mà ông có thể tìm thấy trong một xã hội bế tắc. Cái chết không phải là điều đáng sợ mà là một hành động tự giải thoát khỏi những khổ đau về vật chất lẫn tinh thần. Lão Hạc không còn gì để sống cho bản thân mình, không còn hy vọng vào một tương lai tốt đẹp. Sự tuyệt vọng của ông được thể hiện qua câu nói: “Tôi không thể sống thêm được nữa, vì tôi không có gì để sống, tôi không có gì ngoài con chó.” Đây là tiếng kêu tuyệt vọng của một con người không thể tìm ra lối thoát trong một xã hội không thể mang lại cho ông sự công bằng và hy vọng.
Cái chết của Lão Hạc không chỉ là bi kịch của riêng ông mà còn là bi kịch của nhiều con người khác trong xã hội phong kiến. Nó phản ánh sự bất lực của những con người nghèo khổ, những con người bị bỏ rơi và không có cơ hội để thay đổi số phận. Nam Cao đã vẽ lên một bức tranh u tối về một xã hội tàn nhẫn, nơi mà những người yếu thế không thể vượt qua nghèo đói và áp bức, họ không có quyền thay đổi vận mệnh của mình. Cái chết của Lão Hạc là một sự phê phán mạnh mẽ đối với xã hội ấy, nơi mà con người chỉ còn lại sự tuyệt vọng và đau khổ.
Tuy Đời Thừa được viết trong bối cảnh xã hội phong kiến, nhưng những vấn đề mà tác phẩm đề cập vẫn còn nguyên giá trị và tính thời sự. Nó không chỉ phản ánh sự nghèo đói và bất công trong xã hội mà còn là lời kêu gọi về sự đồng cảm, về lòng nhân ái trong cuộc sống. Cái chết của Lão Hạc không chỉ là một sự kết thúc cá nhân mà còn là một thông điệp về sự bất lực của con người khi phải đối diện với một xã hội không thể mang lại cho họ hy vọng. Nam Cao đã khắc họa thành công bi kịch của một con người khi không có sức mạnh để thay đổi cuộc sống của mình và phải chịu đựng sự tủi nhục và thất bại trong một xã hội đầy bất công.
Từ cái chết của Lão Hạc, Đời Thừa không chỉ là câu chuyện về bi kịch cá nhân mà còn là lời tố cáo mạnh mẽ về một xã hội áp bức, nơi mà những người nghèo không thể tìm thấy cơ hội để vươn lên. Tác phẩm không chỉ phản ánh những đau khổ của con người trong xã hội cũ mà còn gợi lên những vấn đề lớn về sự công bằng và nhân quyền trong xã hội hiện đại. Nam Cao đã thành công trong việc khắc họa những bi kịch sâu sắc của con người, đồng thời cũng mở ra những suy ngẫm về số phận và nhân tính trong xã hội.
