Cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954-1975) là một trong những trang sử hào hùng nhất của dân tộc Việt Nam, đánh dấu một giai đoạn lịch sử quan trọng trong việc giành lại độc lập, tự do cho đất nước, đồng thời khẳng định sức mạnh của khối đại đoàn kết dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Cuộc chiến tranh này không chỉ là cuộc đấu tranh của nhân dân Việt Nam chống lại sự xâm lược của đế quốc Mỹ mà còn là cuộc chiến bảo vệ những giá trị độc lập, tự do, và hòa bình cho nhân dân các nước thuộc địa trên thế giới.
1. Bối cảnh lịch sử trước cuộc kháng chiến chống Mỹ
Sau khi kết thúc cuộc kháng chiến chống Pháp (1945-1954) với thắng lợi tại Điện Biên Phủ, Việt Nam được chia cắt thành hai miền: miền Bắc (do Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa lãnh đạo) và miền Nam (do Mỹ hậu thuẫn, có chính quyền Ngô Đình Diệm). Tuy nhiên, tình hình không phải vì vậy mà ổn định. Mặc dù Hiệp định Genève (1954) quy định về việc chia cắt Việt Nam tạm thời ở vĩ tuyến 17, nhưng trên thực tế, miền Nam dưới sự can thiệp của Mỹ vẫn trở thành nơi tập trung của các thế lực chống cộng sản và chống lại chủ nghĩa xã hội.
Mỹ, sau khi chiếm đóng Nam Hàn và Nhật Bản, tiếp tục mở rộng ảnh hưởng ở Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Mỹ đã không thực hiện các cam kết trong Hiệp định Genève và ủng hộ chính quyền Ngô Đình Diệm thực thi chính sách đàn áp phong trào yêu nước, khủng bố và tiêu diệt các lực lượng cách mạng ở miền Nam.
Trong khi đó, miền Bắc, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, đã tiến hành xây dựng chủ nghĩa xã hội với những thành tựu trong công cuộc cải cách ruộng đất, công nghiệp hóa và giáo dục, nhưng cũng phải đối mặt với các khó khăn do sự bao vây, cấm vận của Mỹ.
2. Sự can thiệp của Mỹ vào Việt Nam
Mỹ, dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Dwight D. Eisenhower, bắt đầu can thiệp sâu rộng vào miền Nam Việt Nam từ cuối những năm 1950, chủ yếu qua các chương trình viện trợ quân sự và huấn luyện cho quân đội Sài Gòn. Mỹ cung cấp các khoản viện trợ khổng lồ về tài chính, vũ khí, và quân sự cho chế độ Ngô Đình Diệm nhằm chống lại sự phát triển của chủ nghĩa cộng sản tại miền Nam.
Sau khi Tổng thống Ngô Đình Diệm bị lật đổ vào năm 1963, chiến tranh Việt Nam bước vào một giai đoạn mới. Chính quyền Sài Gòn liên tục thay đổi, trong khi Mỹ vẫn duy trì sự hỗ trợ về quân sự và tài chính.
3. Quá trình phát triển của cuộc kháng chiến
Cuộc kháng chiến chống Mỹ bắt đầu từ những năm 1954-1955, khi các phong trào đấu tranh vũ trang của lực lượng cách mạng tại miền Nam bắt đầu nổi dậy. Sự phát triển của quân giải phóng miền Nam đã có ảnh hưởng lớn đến toàn bộ cuộc kháng chiến. Đặc biệt là sự ra đời của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam (MTDTGPMNVN) vào năm 1960, tổ chức này đã tập hợp được nhiều lực lượng cách mạng, làm nòng cốt cho cuộc kháng chiến chống Mỹ. Mặt trận Dân tộc Giải phóng cũng nhận được sự hỗ trợ mạnh mẽ từ phía miền Bắc và các lực lượng cách mạng quốc tế.
4. Chiến tranh đặc biệt (1961-1965)
Trong giai đoạn này, Mỹ đã triển khai chiến lược "chiến tranh đặc biệt" ở miền Nam Việt Nam. Chiến tranh đặc biệt bao gồm việc gia tăng số lượng quân Mỹ và quân đội Sài Gòn, tiến hành các chiến dịch quân sự quy mô lớn, đồng thời áp dụng chiến thuật "tìm diệt" và "tố cộng". Một trong những chiến dịch nổi bật trong giai đoạn này là chiến dịch "Tìm diệt" và các cuộc tấn công quy mô lớn vào các căn cứ của quân giải phóng.
Mỹ còn phát động chiến tranh tâm lý, tuyên truyền nhằm phá hoại tinh thần của quân và dân miền Nam, đồng thời củng cố chính quyền Sài Gòn. Tuy nhiên, lực lượng cách mạng, mặc dù phải đối mặt với sự đàn áp tàn bạo, vẫn không chịu khuất phục và ngày càng phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là trong việc xây dựng các cơ sở chính trị và quân sự tại các vùng nông thôn.
5. Chiến tranh cục bộ (1965-1968)
Để đối phó với sự kháng cự mạnh mẽ của quân giải phóng miền Nam, vào năm 1965, Mỹ quyết định mở rộng chiến tranh bằng cách đưa quân đội Mỹ vào Việt Nam. Đây là giai đoạn chiến tranh cục bộ, khi quân đội Mỹ và quân đội Sài Gòn đối đầu trực tiếp với quân giải phóng. Mỹ triển khai chiến thuật "ném bom rải thảm" và sử dụng vũ khí tối tân như máy bay phản lực, trực thăng, và bom napalm để tiêu diệt lực lượng đối phương.
Tuy nhiên, chiến tranh cục bộ không chỉ dẫn đến nhiều thất bại về quân sự cho Mỹ mà còn làm dấy lên phong trào phản chiến trong xã hội Mỹ. Sự gia tăng tổn thất về người và phương tiện chiến tranh cùng với những hình ảnh tàn khốc của chiến tranh đã khiến công chúng Mỹ dần mất lòng tin vào cuộc chiến tại Việt Nam.
6. Tổng tấn công Tết Mậu Thân (1968)
Tết Mậu Thân 1968 là một bước ngoặt quan trọng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Quân giải phóng miền Nam đã tổ chức một cuộc tổng tấn công lớn vào các thành phố và căn cứ quân sự của Mỹ và Sài Gòn trên khắp miền Nam Việt Nam. Mặc dù về mặt quân sự, chiến dịch Tết Mậu Thân không hoàn toàn thành công, nhưng về mặt chính trị, nó đã gây chấn động lớn và khiến Mỹ phải thay đổi chiến lược.
Cuộc tổng tấn công Tết Mậu Thân đã làm lộ rõ sự yếu kém của quân đội Mỹ và quân đội Sài Gòn, đồng thời củng cố niềm tin của nhân dân miền Nam vào khả năng chiến thắng của lực lượng cách mạng. Tại Mỹ, cuộc tổng tấn công đã tác động mạnh mẽ đến dư luận và chính trị trong nước, buộc chính quyền Tổng thống Lyndon B. Johnson phải xem xét lại chiến lược tại Việt Nam.
7. Đàm phán hòa bình và chiến thắng của Việt Nam
Sau thất bại trong cuộc Tổng tấn công Tết Mậu Thân, Mỹ bắt đầu đàm phán với Việt Nam Dân chủ Cộng hòa để tìm kiếm một giải pháp hòa bình. Các cuộc đàm phán tại Paris bắt đầu vào năm 1968 và kéo dài đến năm 1973. Trong thời gian này, Mỹ đã phải đối mặt với những cuộc phản đối mạnh mẽ trong nước về cuộc chiến tranh và tổn thất lớn về người, tài chính.
Mặc dù các cuộc đàm phán hòa bình vẫn tiếp tục, nhưng cuộc kháng chiến chống Mỹ không hề giảm sút. Với sự giúp đỡ của Liên Xô, Trung Quốc và các nước xã hội chủ nghĩa khác, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tiếp tục hỗ trợ quân giải phóng miền Nam chiến đấu. Cùng lúc, tại miền Nam, các lực lượng cách mạng duy trì sức mạnh và kiên cường chiến đấu, làm cho chính quyền Sài Gòn không thể ổn định.
Cuối cùng, vào năm 1973, Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh và lập lại hòa bình ở Việt Nam được ký kết, trong đó Mỹ đồng ý rút quân khỏi Việt Nam và công nhận quyền tự quyết của nhân dân Việt Nam. Tuy nhiên, cuộc chiến vẫn chưa kết thúc hoàn toàn.
8. Cuộc Tổng tấn công và mùa xuân 1975
Mặc dù Mỹ đã rút quân, nhưng quân đội Sài Gòn dưới sự bảo vệ của Mỹ vẫn duy trì chiến đấu. Tuy nhiên, vào năm 1975, các chiến dịch tấn công quyết liệt của quân đội Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, với sự hỗ trợ của nhân dân miền Nam, đã làm sụp đổ chính quyền Sài Gòn. Vào ngày 30 tháng 4 năm 1975, Sài Gòn thất thủ, đánh dấu sự kết thúc của cuộc kháng chiến chống Mỹ và thống nhất đất nước.
9. Kết luận
Cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954-1975) là một quá trình đấu tranh gian khổ và anh hùng của toàn thể dân tộc Việt Nam. Qua gần 20 năm chiến đấu, nhân dân Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản đã giành chiến thắng vẻ vang, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, chấm dứt hơn 100 năm ách đô hộ của các thế lực xâm lược.
Chiến thắng này không chỉ có ý nghĩa lịch sử lớn lao đối với Việt Nam mà còn là bài học quý giá về tinh thần độc lập, tự do và đoàn kết, đồng thời là một thông điệp mạnh mẽ đối với các dân tộc bị áp bức trên thế giới.
