Cơ sở hình thành văn minh Đông Nam Á thời kỳ cổ - trung đại có thể được phân tích dựa trên các yếu tố địa lý, lịch sử, văn hóa, kinh tế và xã hội. Đông Nam Á, với vị trí địa lý đặc biệt, là nơi giao thoa giữa nhiều nền văn hóa lớn của thế giới, từ đó hình thành nên một nền văn bản độc đáo và đa dạng.
Địa lý Đông Nam Á bao gồm hai khu vực chính là địa lục và hải đảo. Khu vực lục địa gồm các quốc gia nằm trên bán đảo Đông Dương, bao gồm Việt Nam, Thái Lan, Campuchia, Lào và Myanmar. Khu vực hải đảo bao gồm các quốc gia nằm trên quần đảo Mã Lai như Indonesia, Philippines, Malaysia và Brunei. Vị trí nằm giữa các tuyến đường thương mại nối liền Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương đã biến Đông Nam Á thành cầu nối quan trọng trong giao lưu kinh tế và văn hóa hóa. Khí hậu nhiệt đới gió mùa, đất đai màu mỡ, hệ thống sông ngòi phong phú đã tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển nông nghiệp, đặc biệt là trồng lúa nước, nền tảng kinh tế chính của khu vực.
Lịch sử hình thành văn minh Đông Nam Á gắn liền với sự phát triển của các nhà nước sơ khai. Trong giai đoạn này, Đông Nam Á chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ các nền văn hóa ngoại sinh, đặc biệt là Ấn Độ và Trung Hòa. Ảnh từ Ấn Độ có thể xác định chất lượng tôn giáo, nghệ thuật và ngôn ngữ. Hindu giáo và Phật giáo được truyền bá rộng rãi, để lại dấu ấn sâu sắc trong đời sống tâm linh và văn hóa của cư dân. Ảnh từ Trung Hòa có thể hiện thành mô hình tổ chức nhà nước, tư tưởng Nho giáo và một phần của ngôn ngữ. Tuy nhiên, bản địa hóa nền văn bản vẫn giữ được bản sắc riêng và có sự sáng tạo biến thể tiếp theo để phù hợp với khu vực cụ thể.
Kinh tế Đông Nam Á trong thời kỳ cổ - trung đại phát triển dựa trên nền nông nghiệp lúa nước và giao thương hàng hải. Lúa nước là cây trồng chủ lực, gắn liền với cuộc sống và tín ngưỡng của người dân. Giao thương quốc tế phát triển mạnh mẽ nhờ vào vị trí địa lý chiến lược, tạo điều kiện cho các sân thị trường lớn như Srivijaya (Indonesia), Malacca (Malaysia) và Đại Việt (Việt Nam) trở thành trung tâm buôn bán giận dữ . Thương nhân từ Trung Đông, Ấn Độ, Trung Quốc và các khu vực khác thường xuyên đến đây trao đổi hàng hóa, làm giàu thêm cho nền kinh tế khu vực.
Xã hội Đông Nam Á trong thời kỳ này có cấu trúc đa dạng, phản ánh sự phức tạp của nền văn bản. Xã hội được tổ chức theo mô hình nhà nước phong kiến trúc, trong đó vua là người đứng đầu, có quyền lực tối cao. Bên dưới là các tầng lớp quý tộc, thương nhân, nông dân và lao động phổ thông. Sự phân hóa giai cấp sắc đẹp, nhưng cũng có tính hoạt động trong chuyển xã hội, đặc biệt là ở các quốc gia ven biển nhờ vào hoạt động giao thương.
Văn hóa Đông Nam Á là sự pha trộn giữa các yếu tố bản địa và ngoại sinh, tạo nên sự đa dạng và phong phú. Kiến trúc và nghệ thuật của khu vực chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ tôn giáo, đặc biệt là Hindu giáo và Phật giáo. Các công trình thần nổi tiếng như Angkor Wat (Campuchia), Borobudur (Indonesia) và tháp Chàm (Việt Nam) là minh chứng rõ ràng về năng lực sáng tạo và tài năng của dân cư Đông Nam Á. Văn học và nghệ thuật dân gian phát triển mạnh, phản ánh ánh sáng đời thường ngày và các giá trị đạo đức, tín ngưỡng của người dân.
Tín ngưỡng và tôn giáo đóng vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần. Ngoài giáo dục và Phật giáo, tín ngưỡng bản địa vẫn được duy trì trong các nghi lễ thờ cúng tổ tiên, thần linh và thiên nhiên. Điều này có thể thực hiện việc gắn kết chặt chẽ giữa người và môi trường sống, đồng thời là nền tảng của nhiều phong cảnh cụ thể liên tục.
Giao lưu yếu tố và biến văn hóa thành điểm nổi bật trong quá trình hình thành văn bản Đông Nam Á. Sự tiếp tục nhận và biến đổi linh hoạt các yếu tố ngoại lai giúp khu vực không chỉ giữ được bản sắc mà còn phát triển một nền văn minh độc lập, góp phần làm phong phú thêm di sản văn hóa thế giới. Giai đoạn cổ - trung đại là thời kỳ Đông Nam Á trở thành trung tâm giao thương và giao lưu văn hóa quan trọng, đóng vai trò kết nối giữa Đông và Tây.
Như vậy, cơ sở hình thành văn minh Đông Nam Á thời kỳ cổ - trung đại là tổng hòa của các yếu tố địa lý, lịch sử, văn hóa, kinh tế và xã hội. Đây là một trong những khu vực có nền văn minh lâu đời và giàu bản sắc, cùng với những đóng góp quan trọng cho sự phát triển chung của nhân loại.
Địa lý Đông Nam Á bao gồm hai khu vực chính là địa lục và hải đảo. Khu vực lục địa gồm các quốc gia nằm trên bán đảo Đông Dương, bao gồm Việt Nam, Thái Lan, Campuchia, Lào và Myanmar. Khu vực hải đảo bao gồm các quốc gia nằm trên quần đảo Mã Lai như Indonesia, Philippines, Malaysia và Brunei. Vị trí nằm giữa các tuyến đường thương mại nối liền Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương đã biến Đông Nam Á thành cầu nối quan trọng trong giao lưu kinh tế và văn hóa hóa. Khí hậu nhiệt đới gió mùa, đất đai màu mỡ, hệ thống sông ngòi phong phú đã tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển nông nghiệp, đặc biệt là trồng lúa nước, nền tảng kinh tế chính của khu vực.
Kinh tế Đông Nam Á trong thời kỳ cổ - trung đại phát triển dựa trên nền nông nghiệp lúa nước và giao thương hàng hải. Lúa nước là cây trồng chủ lực, gắn liền với cuộc sống và tín ngưỡng của người dân. Giao thương quốc tế phát triển mạnh mẽ nhờ vào vị trí địa lý chiến lược, tạo điều kiện cho các sân thị trường lớn như Srivijaya (Indonesia), Malacca (Malaysia) và Đại Việt (Việt Nam) trở thành trung tâm buôn bán giận dữ . Thương nhân từ Trung Đông, Ấn Độ, Trung Quốc và các khu vực khác thường xuyên đến đây trao đổi hàng hóa, làm giàu thêm cho nền kinh tế khu vực.