Chương 7. Vấn đề gia đình trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
1. Khái niệm, vị trí và chức năng của gia đình
Gia đình là tế bào xã hội cơ bản, một tổ chức xã hội đặc biệt có vai trò quan trọng trong sự phát triển của xã hội và con người. Khái niệm gia đình không chỉ đơn thuần là nơi sinh sống của những cá nhân có mối quan hệ huyết thống, mà còn là nơi hình thành và phát triển các giá trị văn hóa, đạo đức, kinh tế và xã hội. Vị trí và chức năng của gia đình luôn gắn liền với những thay đổi trong từng giai đoạn phát triển xã hội, đặc biệt là trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, khi xã hội có sự chuyển biến mạnh mẽ về mọi mặt.
Về vị trí, gia đình không chỉ là tế bào xã hội mà còn là nền tảng vững chắc giúp xây dựng và duy trì các giá trị xã hội. Gia đình có tác dụng rất lớn trong việc duy trì sự ổn định của xã hội, đồng thời cũng là nơi giáo dục nhân cách, đào tạo những công dân có ích cho xã hội. Trong gia đình, mỗi cá nhân có thể học hỏi, rèn luyện và phát triển, từ đó nâng cao chất lượng sống của xã hội nói chung.
Về chức năng, gia đình đảm nhận nhiều vai trò quan trọng. Trước hết, gia đình là nơi sản sinh, nuôi dưỡng và chăm sóc con cái, đảm bảo sự kế thừa về mặt nhân khẩu học. Đồng thời, gia đình còn có chức năng giáo dục, truyền bá những giá trị văn hóa và đạo đức cho các thế hệ trẻ. Gia đình cũng là đơn vị kinh tế trong xã hội, đặc biệt là trong việc duy trì đời sống, xây dựng tài sản và phát triển nền kinh tế gia đình. Cuối cùng, gia đình còn có chức năng bảo vệ các quyền lợi của các thành viên trong gia đình, nhất là khi đối diện với những biến động xã hội hoặc khó khăn trong cuộc sống.
2. Cơ sở xây dựng gia đình trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội là thời kỳ mà xã hội đang trong quá trình chuyển biến mạnh mẽ từ một hệ thống xã hội cũ, thường là hệ thống tư bản chủ nghĩa, sang hệ thống xã hội mới, hệ thống xã hội chủ nghĩa. Trong giai đoạn này, việc xây dựng gia đình trở thành một trong những yếu tố quan trọng không chỉ giúp bảo vệ các giá trị xã hội hiện tại mà còn tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững của xã hội trong tương lai.
Cơ sở xây dựng gia đình trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội phải được đặt trên nền tảng của lý thuyết chủ nghĩa Mác - Lê nin về gia đình. Theo đó, gia đình trong xã hội xã hội chủ nghĩa phải được xây dựng dựa trên các yếu tố cơ bản như: bình đẳng giữa các thành viên trong gia đình, sự công bằng về quyền lợi, nghĩa vụ của mỗi cá nhân trong gia đình. Gia đình không chỉ là đơn vị sản xuất, nơi duy trì đời sống mà còn là môi trường giúp hình thành và phát triển nhân cách, đạo đức của các thành viên. Gia đình phải là một đơn vị gắn bó với xã hội, đóng góp vào sự phát triển của xã hội và đất nước.
Để xây dựng gia đình vững mạnh trong thời kỳ quá độ, các yếu tố văn hóa, giáo dục và pháp lý đóng vai trò rất quan trọng. Văn hóa gia đình trong xã hội xã hội chủ nghĩa cần phải được xây dựng trên nền tảng của các giá trị nhân văn, tôn trọng quyền lợi và tự do cá nhân, đồng thời phát huy tinh thần cộng đồng và trách nhiệm đối với xã hội. Pháp luật cũng cần phải được hoàn thiện để bảo vệ quyền lợi của các thành viên trong gia đình, bảo vệ phụ nữ và trẻ em khỏi các hành vi bạo lực gia đình, đồng thời quy định các nghĩa vụ và trách nhiệm của mỗi cá nhân đối với gia đình và xã hội.
Ngoài ra, gia đình trong thời kỳ quá độ cũng cần có sự điều chỉnh về mặt kinh tế. Xây dựng một gia đình có nền tảng kinh tế vững mạnh giúp gia đình không chỉ ổn định đời sống mà còn tạo ra môi trường thuận lợi cho sự phát triển của các thành viên. Nhà nước cần có các chính sách hỗ trợ gia đình, đặc biệt là những gia đình nghèo, gia đình khó khăn để giúp họ vươn lên, ổn định cuộc sống và đóng góp vào sự phát triển chung của xã hội.
3. Xây dựng gia đình Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
Gia đình Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc thực hiện các mục tiêu phát triển xã hội và đất nước. Mặc dù gia đình Việt Nam trong suốt lịch sử đã có nhiều thay đổi, nhưng trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, gia đình càng phải đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự chuyển đổi xã hội, bảo vệ các giá trị truyền thống và phát triển các giá trị mới.
Trong quá trình xây dựng gia đình Việt Nam hiện đại, phải tập trung vào việc thực hiện các mục tiêu cơ bản sau đây: duy trì sự ổn định và hòa thuận trong gia đình, thực hiện bình đẳng giới trong gia đình, bảo vệ quyền lợi của phụ nữ và trẻ em, đồng thời phát huy vai trò của cha mẹ trong việc giáo dục, chăm sóc con cái. Để làm được điều này, cần phải có sự cải cách mạnh mẽ trong tư tưởng, thay đổi những quan niệm cũ về gia đình, nhất là những quan niệm lạc hậu về vai trò của phụ nữ và trẻ em trong gia đình.
Trong xây dựng gia đình Việt Nam thời kỳ quá độ, nhà nước và xã hội cần tạo điều kiện thuận lợi để các gia đình phát triển bền vững. Cần tăng cường các chính sách bảo vệ quyền lợi cho phụ nữ và trẻ em, đặc biệt là trong các lĩnh vực như giáo dục, y tế, lao động và pháp lý. Đặc biệt, trong bối cảnh hiện nay, việc xây dựng gia đình Việt Nam phải kết hợp hài hòa giữa các yếu tố truyền thống và hiện đại. Các giá trị văn hóa truyền thống như lòng hiếu thảo, sự kính trọng người lớn tuổi, tình cảm gia đình cần phải được duy trì và phát huy, đồng thời phải mở rộng tầm nhìn để gia đình có thể đón nhận và áp dụng những giá trị văn hóa, xã hội mới, phù hợp với xu hướng phát triển của xã hội xã hội chủ nghĩa.
Ngoài ra, việc xây dựng gia đình Việt Nam trong thời kỳ quá độ cũng cần phải gắn liền với việc xây dựng nền kinh tế gia đình vững mạnh. Nhà nước cần có các chính sách tạo điều kiện cho gia đình phát triển sản xuất, kinh doanh, từ đó nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho các thành viên trong gia đình. Bên cạnh đó, cũng cần chú trọng đến việc phát triển các mô hình gia đình có khả năng hội nhập và thích ứng với sự thay đổi của xã hội, tạo ra môi trường sống lành mạnh, ổn định, giúp các thế hệ trong gia đình có thể phát triển toàn diện.
Tóm lại, việc xây dựng gia đình trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội không chỉ là một yêu cầu tất yếu của xã hội mà còn là một yếu tố quan trọng để duy trì sự phát triển bền vững của xã hội trong tương lai. Trong quá trình này, mỗi gia đình cần nhận thức rõ vai trò của mình, đồng thời cũng cần có sự hỗ trợ từ nhà nước và xã hội để gia đình có thể phát triển ổn định và bền vững.
