Chủ nghĩa xã hội khoa học là một học thuyết, một phương pháp nghiên cứu có tính hệ thống và lý luận, ra đời vào thế kỷ 19 dưới ảnh hưởng chủ yếu của các nhà tư tưởng như Karl Marx và Friedrich Engels. Đây là một trong những lĩnh vực lý thuyết chính trị xã hội mang tính cách mạng, có ảnh sâu rộng đến sự hình thành các chính sách và lý thuyết xã hội trong suốt nhiều thế kỷ. Để hiểu rõ hơn về chủ nghĩa xã hội khoa học, ta cần phân tích ba vấn đề cơ bản: sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học, các giai đoạn phát triển cơ sở của nó, và đối tượng, phương pháp cũng như ý nghĩa của việc nghiên cứu chủ đề xã hội khoa học.
Sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học
Chủ nghĩa xã hội khoa học ra đời vào giữa thế kỷ 19, trong bối cảnh châu Âu đang trải qua sự thay đổi mạnh mẽ về kinh tế, xã hội và chính trị. Cuối thế kỷ 18 và đầu thế kỷ 19, các cuộc cách mạng công nghiệp và xã hội đã làm thay đổi sâu sắc cấu trúc kinh tế và mối quan hệ xã hội. Đặc biệt, khi nền sản xuất công ty phát triển mạnh mẽ, giai cấp công nhân ngày càng tăng, và những bất công xã hội giữa các tầng xã hội, giữa giai cấp vô sản và tư sản trở nên rõ ràng hơn bao hết giờ. Tình hình này đã tạo ra nhu cầu cần phải có một lý thuyết khoa học có thể giải quyết sự vận động của xã hội, đồng thời đưa ra giải pháp xây dựng một xã hội công bằng, không có bức bức nào.
Chủ nghĩa xã hội khoa học, theo Marx và Engels, không phải là một tưởng tượng, một ước mơ vô căn cứ, mà là một nhận thức sâu sắc về công thức và hệ thống về quy luật vận động của xã hội. Chủ nghĩa này được xây dựng trên nền tảng lịch sử phân tích, xem xét các mối quan hệ sản xuất trong xã hội. Marx và Engels chỉ ra rằng các xã hội loài người không tồn tại mãi mãi trong một trạng thái tĩnh mà phải trải qua các quá trình biến đổi, thay vào đó các tổ chức xã hội xã hội hình thức tổ chức cũ bằng các tổ chức xã hội mới hình thức thức , tốt đẹp hơn. Chủ nghĩa xã hội khoa học không chỉ là một lý thuyết về các tổ chức xã hội phương thức, mà còn là một công cụ thảo luận giúp người nhận thức và thay đổi xã hội một cách khoa học.
Các giai đoạn phát triển cơ sở của chủ nghĩa xã hội khoa học
Chủ nghĩa xã hội khoa học trải nghiệm qua nhiều giai đoạn phát triển khác nhau, Phản ánh sự phát triển của các ý tưởng tư vấn và lý thuyết xã hội trong điều kiện lịch sử cụ thể. Các giai đoạn phát triển cơ sở của chủ nghĩa xã hội khoa học có thể được chia thành ba thời kỳ chính: Thời kỳ hình thành và phát triển ban đầu, thời kỳ phát triển dưới sự hợp tác của cách mạng công nghiệp và thời kỳ phát triển trong thế kỷ 20 và 21.
Thời kỳ hình thành và phát triển ban đầu : Trong giai đoạn đầu, chủ nghĩa xã hội khoa học được xây dựng bởi Karl Marx và Friedrich Engels thông qua các tác phẩm quan trọng như "Tư bản" (Das Kapital), "Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản" (Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản) và các công trình thảo luận khác. Những tư tưởng này đã mở ra một kỷ nguyên mới trong lý luận về xã hội, chính trị và kinh tế. Marx và Engels phê phán các lý thuyết xã hội chủ nghĩa không tưởng (tự do tưởng tượng) của các nhà tư tưởng trước đó, chỉ ra rằng việc xây dựng một xã hội công bằng không thể chỉ dựa vào những ước mơ mà phải dựa trên những quy luật khách quan của lịch sử và xã hội.
Thời kỳ phát triển dưới sự hợp tác của cách mạng công nghiệp : Trong giai đoạn này, các ý tưởng của Marx và Engels đã tạo ra những bức ảnh có chiều sâu rộng cho phong cách công nhân và các cuộc cách mạng xã hội, nhất là trong thế kỷ 19. Lý thuyết về chủ nghĩa xã hội khoa học không chỉ dừng lại ở việc phân tích các mối quan hệ sản xuất mà còn hướng tới việc tìm kiếm một giải pháp thay thế cho hệ thống xã hội tư bản chủ nghĩa mà Marx đã trích dẫn. Cuộc cách mạng lớn như Cách mạng Tháng Mười ở Nga (1917), đã đánh dấu một bước quan trọng trong công việc áp dụng chủ nghĩa xã hội khoa học vào chính trị thực tiễn.
Thời kỳ phát triển ở thế kỷ 20 và 21 : Sau cuộc cách mạng Tháng Mười, chủ nghĩa xã hội khoa học đã bước vào một giai đoạn phát triển mới, nơi các lý thuyết của Marx và Engels được áp dụng trong các xã hội quốc gia chủ nghĩa. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, có những điểm khác biệt lớn trong cách thức vận hành và phát triển giữa các quốc gia, dẫn đến sự xuất hiện của các nhánh hướng và các hướng phát triển khác nhau của chủ nghĩa xã hội khoa học . Thế kỷ 20 chứng kiến sự hình thành các mô hình khác nhau của các chủ nghĩa xã hội, từ các quốc gia như Liên Xô, Trung Quốc đến các nước xã hội chủ nghĩa khác.
Đối tượng, phương pháp và ý nghĩa của công việc nghiên cứu chủ đề xã hội khoa học
Đối tượng nghiên cứu của chủ nghĩa xã hội khoa học : Chủ nghĩa xã hội khoa học nghiên cứu tất cả các khía cạnh của xã hội, từ các mối quan hệ kinh tế, chính trị, xã hội, đến các quan hệ sản xuất, tư tưởng và văn hóa. Trong đó, vấn đề về sự phát triển của các giai cấp xã hội, đặc biệt là giai cấp công nhân, là tâm chính. Ngoài ra, chủ nghĩa xã hội khoa học còn nghiên cứu các mối quan hệ giữa các quốc gia và sự phát triển của các hình thức nhà nước, sự đấu tranh giai cấp và các cuộc cách mạng xã hội.
Phương pháp nghiên cứu chủ nghĩa xã hội khoa học : Phương pháp nghiên cứu chủ nghĩa xã hội khoa học là phương pháp biện minh và lịch sử, tức là phương pháp nghiên cứu các hiện tượng xã hội trong mối quan hệ qua lại giữa các yếu tố và sự thay đổi qua các giai đoạn lịch sử. Phương pháp này đặt ra rằng tất cả các sự vật, hiện tượng đều có sự phát triển không ngừng, từ thấp lên cao, từ đơn giản đến tạp chất phức tạp, và công việc phân tích xã hội phải phát hiện từ sự hiểu biết về sự biến đổi sự thay đổi của các mối quan hệ sản xuất và năng lượng sản xuất.
Ý nghĩa của việc nghiên cứu chủ nghĩa xã hội khoa học : Việc nghiên cứu chủ nghĩa xã hội khoa học không chỉ giúp con người hiểu rõ hơn về các quy luật vận động của xã hội mà còn là một công cụ giúp giải quyết các vấn đề vấn đề xã hội trong thực tế. Nó giúp người nhận thức được nhân nguyên của những bất công trong xã hội và tìm ra giải pháp thay thế. Nghiên cứu chủ nghĩa xã hội khoa học còn giúp nâng cao ý thức giai cấp, củng cố các phong trào cách mạng và xây dựng một xã hội công bằng, không có phân biệt và áp bức.
Trong bối cảnh hiện đại, nghiên cứu chủ nghĩa xã hội khoa học vẫn giữ một vai trò quan trọng trong việc hình thành các lý thuyết và phương thức tổ chức xã hội xã hội, đặc biệt là trong các nước xã hội chủ nghĩa. Tuy nhiên, để áp dụng một cách hiệu quả nghĩa xã hội khoa học, cần phải kết hợp với sự hiểu biết về các điều kiện lịch sử, kinh tế và xã hội cụ thể của mỗi quốc gia.
