Viết Văn Bản Nghị Luận Về Một Tác Phẩm Thơ - Lý Thuyết và Hướng Dẫn
1. Giới thiệu chung về văn bản nghị luận về một tác phẩm thơ
Văn bản nghị luận về một tác phẩm thơ là một dạng bài viết quan trọng trong chương trình Ngữ văn lớp 11, giúp học sinh phát triển khả năng cảm thụ và phân tích văn học một cách sâu sắc. Mục đích của bài nghị luận là bày tỏ quan điểm cá nhân về một tác phẩm thơ, thông qua việc làm sáng tỏ giá trị nghệ thuật và nội dung của bài thơ đó. Đồng thời, bài nghị luận cũng yêu cầu người viết phải chứng minh được những nhận xét, đánh giá của mình bằng các luận điểm, luận cứ hợp lý và dẫn chứng từ tác phẩm.
2. Cấu trúc của một văn bản nghị luận về một tác phẩm thơ
Một văn bản nghị luận về tác phẩm thơ thường có ba phần chính: mở bài, thân bài, và kết bài.
2.1. Mở bài
Mở bài có nhiệm vụ giới thiệu tác phẩm thơ mà bạn sẽ nghị luận, đồng thời nêu ra một số thông tin cơ bản về tác giả, hoàn cảnh sáng tác và lý do bạn chọn tác phẩm đó để nghị luận. Bạn có thể dẫn nhập vào vấn đề mà bài thơ phản ánh hoặc nêu ra một câu hỏi liên quan đến tác phẩm để kích thích tư duy của người đọc.
Ví dụ: "Một trong những tác phẩm nổi bật của nền thơ ca Việt Nam hiện đại, bài thơ 'Đồng chí' của Chính Hữu không chỉ phản ánh sự hy sinh, tình đoàn kết của những người lính trong cuộc kháng chiến chống Pháp mà còn khắc họa một tình cảm thiêng liêng, gắn bó giữa những con người cùng chung lý tưởng, đồng cam cộng khổ."
2.2. Thân bài
Phần thân bài là phần quan trọng nhất của bài nghị luận, trong đó người viết cần phân tích tác phẩm một cách sâu sắc và chi tiết. Thân bài có thể chia thành các luận điểm cụ thể, mỗi luận điểm sẽ làm sáng tỏ một khía cạnh của tác phẩm, giúp người đọc hiểu được vẻ đẹp nghệ thuật cũng như thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm.
Các bước phân tích tác phẩm trong thân bài:
Phân tích về nội dung:Nêu rõ chủ đề chính của tác phẩm.Giải thích thông điệp mà tác phẩm muốn truyền tải. Đây có thể là những vấn đề về tình yêu quê hương, đất nước, tình yêu con người, hoặc những vấn đề xã hội.Tìm hiểu bối cảnh ra đời của tác phẩm, nếu có, để hiểu rõ hơn về ý nghĩa của bài thơ.
Phân tích về nghệ thuật:Tìm hiểu các biện pháp tu từ, hình ảnh, nhịp điệu trong bài thơ.Phân tích sự lựa chọn thể loại thơ (thơ tự do, thơ lục bát, thơ năm chữ, sáu chữ, v.v.) và tác động của thể loại đó đến việc thể hiện nội dung và cảm xúc.Phân tích ngôn ngữ thơ, cách sử dụng từ ngữ, vần điệu của bài thơ.
Đánh giá giá trị nghệ thuật và giá trị nhân văn của tác phẩm:Đánh giá mức độ thành công của tác phẩm trong việc thể hiện chủ đề.Cảm nhận về giá trị của bài thơ đối với người đọc trong bối cảnh xã hội hiện nay.
Ví dụ, trong bài thơ "Đồng chí" của Chính Hữu, bạn có thể phân tích các luận điểm sau:
Nội dung bài thơ: "Đồng chí" là một bài thơ ca ngợi tình đồng chí, đồng đội trong chiến tranh, biểu thị sự đoàn kết, yêu thương giữa những người chiến sĩ.
Biện pháp nghệ thuật: Bài thơ sử dụng nhiều hình ảnh gợi cảm, như "vai gần", "chung một màu da" để thể hiện sự gắn bó và sự tương đồng giữa những người lính.
Giá trị nhân văn: Bài thơ không chỉ thể hiện tình đồng đội mà còn khắc họa vẻ đẹp của những con người với lý tưởng cao cả, sẵn sàng hy sinh vì Tổ quốc.
2.3. Kết bài
Kết bài là phần tóm tắt lại các luận điểm đã nêu trong thân bài, đồng thời đưa ra kết luận về tác phẩm thơ mà bạn đã phân tích. Bạn có thể bày tỏ suy nghĩ cá nhân về tác phẩm hoặc kết nối với những tác phẩm khác cùng chủ đề, cùng thể loại.
Ví dụ: "Như vậy, qua bài thơ 'Đồng chí', Chính Hữu đã không chỉ khắc họa vẻ đẹp của những người lính trong kháng chiến mà còn phản ánh được giá trị của tình đồng chí, đồng đội. Tình cảm thiêng liêng này không chỉ là sự gắn kết trong chiến tranh mà còn là một phần quan trọng trong những giá trị nhân văn của dân tộc."
3. Các bước viết một bài nghị luận về tác phẩm thơ
Để viết một bài nghị luận về một tác phẩm thơ một cách hiệu quả, bạn cần thực hiện các bước sau:
3.1. Đọc và hiểu bài thơ
Trước khi viết, bạn cần đọc kỹ tác phẩm thơ để hiểu rõ nội dung, cảm xúc và thông điệp mà tác giả muốn truyền tải. Lưu ý đến những chi tiết quan trọng trong bài thơ, từ ngữ, hình ảnh và các biện pháp nghệ thuật mà tác giả sử dụng.
3.2. Tìm hiểu về tác giả và bối cảnh sáng tác
Việc tìm hiểu về tác giả và bối cảnh sáng tác giúp bạn có cái nhìn toàn diện hơn về tác phẩm. Điều này cũng giúp bạn hiểu được những yếu tố văn hóa, xã hội có ảnh hưởng đến nội dung và hình thức của bài thơ.
3.3. Lập dàn ý
Trước khi bắt tay vào viết, bạn nên lập một dàn ý cho bài viết của mình. Dàn ý này sẽ giúp bạn có một kế hoạch rõ ràng về những gì cần trình bày, giúp bài viết có sự mạch lạc và logic.
3.4. Viết bài nghị luận
Sau khi có dàn ý, bạn tiến hành viết bài nghị luận. Hãy bắt đầu với một mở bài giới thiệu về tác phẩm, sau đó là phần thân bài phân tích các khía cạnh nội dung và nghệ thuật của bài thơ, và cuối cùng là kết bài tổng kết và bày tỏ cảm nghĩ cá nhân.
3.5. Đọc lại và sửa bài
Sau khi hoàn thành bài viết, bạn nên đọc lại và chỉnh sửa để đảm bảo bài viết của mình không có lỗi chính tả, ngữ pháp, và câu văn mạch lạc, rõ ràng.
4. Một số ví dụ về tác phẩm thơ và hướng phân tích
4.1. "Đồng chí" – Chính Hữu
Nội dung: Bài thơ nói về tình đồng chí, đồng đội trong chiến tranh, phản ánh tình cảm gắn bó, hi sinh của những người chiến sĩ Cộng sản.
Biện pháp nghệ thuật: Sử dụng các hình ảnh, như "vai gần", "chung một màu da" để khắc họa sự đồng nhất giữa những người lính. Cùng với đó, sử dụng lối thơ lục bát tạo nên sự nhẹ nhàng, dễ đọc nhưng cũng đầy sâu sắc.
Giá trị: Bài thơ không chỉ thể hiện sự hy sinh trong chiến tranh mà còn khắc họa một tình cảm thiêng liêng, ấm áp, và gắn bó giữa những người lính.
4.2. "Tây Tiến" – Quang Dũng
Nội dung: "Tây Tiến" là bài thơ viết về những người lính trong chiến tranh, khắc họa hình ảnh đẹp đẽ, hào hùng của những người chiến sĩ Tây Tiến.
Biện pháp nghệ thuật: Quang Dũng sử dụng nhiều hình ảnh mạnh mẽ, như "mưa sa", "những con suối đổ", "đoàn quân mệt nhoài", đồng thời áp dụng lối thơ tự do, giúp bài thơ trở nên hào hùng nhưng cũng đầy chất trữ tình.
Giá trị: Bài thơ không chỉ thể hiện sự gian khổ trong chiến tranh mà còn ca ngợi sự kiên cường, bất khuất của những người lính Tây Tiến.
4.3. "Việt Bắc" – Tố Hữu
Nội dung: "Việt Bắc" là bài thơ ca ngợi cuộc kháng chiến chống Pháp, đồng thời thể hiện tình cảm sâu nặng của người dân Việt Bắc đối với cách mạng và những người chiến sĩ.
Biện pháp nghệ thuật: Tố Hữu sử dụng hình ảnh thiên nhiên, con người gần gũi, dễ hiểu, cùng với những câu thơ lục bát trữ tình để thể hiện sự gắn bó, yêu thương của dân tộc.
Giá trị: Bài thơ thể hiện tình đoàn kết, tình yêu đất nước sâu sắc trong cuộc kháng chiến chống Pháp.
5. Kết luận
Viết một văn bản nghị luận về tác phẩm thơ là một bài tập quan trọng trong việc phát triển khả năng phân tích và đánh giá văn học. Bằng cách áp dụng các bước phân tích nội dung và nghệ thuật, bạn sẽ có thể làm rõ những giá trị của tác phẩm thơ và truyền tải được cảm xúc, suy nghĩ của mình một cách sâu sắc.
Tài liệu tham khảo thêm các tài liệu học tập văn học 12 Tại đây
