Bảo kính cảnh giới là một bài thơ nổi bật của thi sĩ Nguyễn Du, thuộc thể thơ Nôm và được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú. Bài thơ này có giá trị đặc biệt trong văn học Việt Nam, không chỉ về mặt nghệ thuật mà còn chứa đựng những giá trị tư tưởng sâu sắc. Bài thơ mang đậm tính triết lý và giáo dục, nhấn mạnh đến việc sống trong sạch, đức hạnh và sự tỉnh táo trước mọi cám dỗ của cuộc đời.
Tác phẩm "Bảo kính cảnh giới" là một lời khuyên của Nguyễn Du đối với bản thân và những người xung quanh, nhắc nhở chúng ta về những giá trị đạo đức, về cách sống khi đối diện với những nghịch cảnh trong cuộc sống. Để hiểu rõ hơn về nội dung, tư tưởng và giá trị nghệ thuật của bài thơ, chúng ta sẽ tiến hành phân tích chi tiết từng phần của tác phẩm.
I. Bối cảnh sáng tác
"Bảo kính cảnh giới" được Nguyễn Du sáng tác trong một bối cảnh đặc biệt. Khi đó, Nguyễn Du đang sống trong một xã hội đầy rẫy những cám dỗ, mưu mô và xung đột. Ông nhìn thấy rất nhiều những biến động xã hội, những thay đổi trong cách sống của con người, đặc biệt là trong tầng lớp quý tộc và tri thức. Bài thơ không chỉ là sự phản ánh tâm trạng của tác giả, mà còn là sự thể hiện những suy tư sâu sắc về đạo đức, về cái đẹp và về cách sống của mỗi người.
Nguyễn Du viết bài thơ này với mong muốn gửi gắm một thông điệp lớn về sự tỉnh táo, nhận thức rõ ràng về cuộc đời và về cách sống sao cho đúng đắn. Bài thơ chính là lời nhắc nhở về những giá trị vĩnh cửu như nhân nghĩa, sự thanh cao và tự trọng.
II. Phân tích chi tiết bài thơ
Bài thơ "Bảo kính cảnh giới" gồm 8 câu, theo thể thơ thất ngôn bát cú, được chia thành hai phần: phần đầu là sự tự nhắc nhở và phần sau là những lời khuyên, suy nghĩ về cuộc đời. Cấu trúc của bài thơ đơn giản nhưng hàm chứa nhiều tầng lớp ý nghĩa sâu sắc.
Câu 1-2: "Chớ có khinh thường đời sống này, / Thức tỉnh đi, đừng để mê say."
Hai câu đầu của bài thơ là lời nhắc nhở về sự quan trọng của nhận thức trong cuộc sống. Nguyễn Du khuyên người đọc không nên khinh thường cuộc đời, không nên sống một cách thờ ơ hay thiếu suy nghĩ. "Chớ có khinh thường đời sống này" là một lời cảnh tỉnh về thái độ sống, nhấn mạnh rằng mỗi khoảnh khắc trong cuộc đời đều quý giá và đáng trân trọng.
Câu 3-4: "Vàng bạc không thể mua được lòng thành, / Mặc kệ thế gian, đừng có tham."
Hai câu tiếp theo của bài thơ thể hiện một quan niệm sống rất rõ ràng của Nguyễn Du về giá trị của lòng trung thực và sự từ bỏ vật chất. Ông cho rằng tiền bạc, của cải vật chất không thể nào mua được cái quý giá nhất trong cuộc đời, đó là "lòng thành". Việc chạy theo danh lợi, tham vọng vật chất sẽ chỉ làm mất đi giá trị của bản thân và khiến con người trở nên tham lam, mờ mắt.
Câu 5-6: "Phải biết tự giữ gìn bản thân, / Đừng để thế gian làm mê lòng."
Ở đây, Nguyễn Du khuyên người đọc phải giữ gìn phẩm hạnh, đạo đức của mình. Sự tự trọng là yếu tố quan trọng để con người có thể sống thanh thản và an yên. Ông cho rằng trong xã hội đầy cám dỗ, nếu không tỉnh táo và kiên định, con người rất dễ bị những thứ ngoại cảnh tác động, làm thay đổi bản chất và mục tiêu sống của mình.
Câu 7-8: "Nhớ rằng đạo đức hơn của cải, / Cần phải giữ gìn lòng nhân ái."
Cuối bài thơ, Nguyễn Du đưa ra một lời khuyên tuyệt vời về việc coi trọng đạo đức hơn tiền bạc, của cải. Lòng nhân ái, sự thương người, giúp đỡ đồng loại là những phẩm chất đáng quý mà mỗi con người cần phải gìn giữ và phát triển. Đây chính là cốt lõi của bài thơ, là lời nhắc nhở rằng không có gì quý hơn phẩm hạnh và đạo đức trong cuộc đời này.
III. Tư tưởng triết lý trong bài thơ
Bài thơ "Bảo kính cảnh giới" không chỉ là một lời khuyên về cách sống mà còn chứa đựng những tư tưởng triết lý sâu sắc về nhân sinh. Nguyễn Du thông qua bài thơ muốn nhấn mạnh đến một triết lý sống đầy tỉnh táo và tự giác, không bị cuốn vào những giá trị vật chất tạm thời mà phải biết hướng tới những giá trị đạo đức, sự thanh cao trong tâm hồn.
Trong xã hội xưa, nơi mà sự phân biệt giai cấp và những mưu mô chính trị tồn tại rất rõ ràng, việc giữ gìn bản thân và phẩm hạnh là một điều không hề dễ dàng. Tuy nhiên, Nguyễn Du đã khéo léo đưa ra những lời khuyên thiết thực, nhấn mạnh rằng con người cần phải có sự tự tỉnh, tự nhận thức để có thể giữ vững được những giá trị đúng đắn trong một thế giới đầy cám dỗ.
IV. Giá trị nghệ thuật
Về mặt nghệ thuật, "Bảo kính cảnh giới" được viết bằng thể thơ thất ngôn bát cú với một cấu trúc chặt chẽ, hợp lý, dễ hiểu nhưng lại rất sâu sắc. Những câu thơ ngắn gọn nhưng hàm chứa nhiều ý nghĩa, tạo nên sự ấn tượng mạnh mẽ cho người đọc.
Ngôn từ trong bài thơ rất mượt mà, dễ tiếp cận nhưng lại vô cùng tinh tế. Nguyễn Du sử dụng hình ảnh đối lập giữa những giá trị vật chất và đạo đức để làm nổi bật sự quan trọng của việc giữ vững phẩm hạnh. Mỗi câu thơ đều gợi lên những suy nghĩ sâu sắc về cách sống, giúp người đọc tự soi xét lại bản thân và cách sống của mình trong xã hội.
V. Bài học từ "Bảo kính cảnh giới"
Qua bài thơ này, Nguyễn Du muốn nhắn nhủ rằng sự tỉnh táo và giữ vững những giá trị đạo đức là điều cần thiết trong cuộc sống. Cuộc đời sẽ đầy rẫy những thử thách, cám dỗ và khó khăn, nhưng nếu con người luôn giữ được một tâm hồn trong sáng, sống đức hạnh, thì sẽ vượt qua được tất cả. Sự nhân ái, lòng trung thực, và sự tự trọng là những phẩm chất mà chúng ta cần phải gìn giữ.
Ngoài ra, bài thơ còn cho chúng ta thấy được sự sâu sắc trong tư tưởng của Nguyễn Du. Ông không chỉ đơn thuần là một thi sĩ tài hoa mà còn là một triết gia với những quan điểm sống sâu sắc, luôn đặt con người vào đúng vị trí của mình trong xã hội và trong mối quan hệ với thế giới xung quanh.
VI. Kết luận
"Bảo kính cảnh giới" không chỉ là một bài thơ thể hiện tài năng nghệ thuật của Nguyễn Du mà còn là một tác phẩm chứa đựng những giá trị nhân văn sâu sắc. Bài thơ như một lời nhắc nhở về sự tỉnh táo và sự kiên định trong cuộc sống, khuyên chúng ta hãy sống sao cho đúng đắn, đừng để những cám dỗ, thử thách ngoài kia làm mờ đi những giá trị tốt đẹp trong mỗi con người. Sự trong sáng, đức hạnh và lòng nhân ái sẽ giúp chúng ta vững vàng trước mọi sóng gió của cuộc đời.
Tài liệu tham khảo thêm các tài liệu học tập văn học 11 Tại đây
