Ôn thi Ngữ văn lớp 12 đòi hỏi học sinh phải có sự hiểu biết sâu rộng về các tác phẩm văn học, đồng thời biết vận dụng kiến thức lý thuyết vào bài làm. Đề cương dưới đây sẽ giúp bạn ôn tập đầy đủ và hệ thống các phần kiến thức cần thiết cho kỳ thi này.

I. Phần Đọc hiểu

1. Văn bản nghị luận xã hội

   • Đặc điểm: Đây là dạng văn bản đề cập đến các vấn đề xã hội, văn hóa, đạo đức, nhân sinh, giáo dục, môi trường… Nội dung văn bản thường mang tính thời sự và liên quan đến các vấn đề cuộc sống.
   • Cách tiếp cận và phân tích:
     • Xác định luận điểm chính: Đây là phần cốt lõi của bài viết, đưa ra quan điểm của tác giả về vấn đề được đề cập.
     • Lý do và luận cứ: Tìm hiểu lý do tác giả đưa ra luận điểm, các bằng chứng, dẫn chứng mà tác giả sử dụng để thuyết phục người đọc.
     • Thông điệp tác giả muốn truyền đạt: Là cái mà tác giả muốn người đọc suy ngẫm, áp dụng vào thực tế.
   • Ví dụ: Phân tích một đoạn trong bài viết "Lẽ sống" của Seneca, hoặc một bài nghị luận về bảo vệ môi trường, về tầm quan trọng của việc học trong xã hội hiện đại.

2. Văn bản nhật dụng

   • Đặc điểm: Đây là loại văn bản được sử dụng trong đời sống, mang tính ứng dụng cao, có thể là các bài báo, thư ngỏ, thông báo… Mục đích của văn bản này là để thông báo, truyền tải thông tin, hoặc giải quyết vấn đề trong xã hội.
   • Cách phân tích:
     • Biện pháp tu từ: Làm rõ các biện pháp tác giả sử dụng để gây ấn tượng với người đọc, như ẩn dụ, hoán dụ, so sánh, nhân hóa, điệp từ… Những biện pháp này làm tăng hiệu quả diễn đạt, giúp văn bản trở nên sinh động, hấp dẫn.
     • Lập luận: Xác định cách tác giả triển khai lập luận, từ đó phân tích mức độ thuyết phục của các luận điểm trong bài viết.
   • Ví dụ: Phân tích một bài báo về sự phát triển của công nghệ thông tin trong xã hội hiện đại và ảnh hưởng của nó đến các lĩnh vực đời sống.

II. Phần Lý thuyết

1. Phong cách ngôn ngữ

   • Phong cách ngôn ngữ khoa học: Sử dụng các thuật ngữ, định nghĩa rõ ràng, có tính khách quan. Thường dùng trong sách giáo khoa, nghiên cứu khoa học.
   • Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật: Mang tính chất biểu cảm, tạo ra cảm xúc mạnh mẽ cho người đọc. Đây là phong cách chủ yếu trong văn học, với những đặc trưng như hình ảnh, biểu cảm.
   • Phong cách ngôn ngữ hành chính: Dùng trong các văn bản hành chính, công văn, thông báo, có tính trang trọng, dễ hiểu, rõ ràng.
   • Phong cách ngôn ngữ báo chí: Lời văn thường ngắn gọn, dễ tiếp nhận, sử dụng nhiều biện pháp tu từ để tạo ấn tượng, dễ hiểu.
   • Các biện pháp tu từ cơ bản: Ẩn dụ, hoán dụ, so sánh, nhân hóa, đối lập, liệt kê… Các biện pháp này làm phong phú thêm ngôn ngữ và làm cho nội dung bài viết thêm sinh động.

2. Thể loại văn học

   • Thơ: Thơ là thể loại văn học có tính chất cảm xúc, gắn với vần điệu, nhịp điệu. Phân tích các bài thơ thường yêu cầu học sinh phải hiểu sâu về hình thức, từ ngữ và cảm xúc mà tác giả muốn truyền tải.
     • Thơ trữ tình: Thường thể hiện cảm xúc cá nhân của tác giả, như trong các bài thơ của Nguyễn Du (trong Truyện Kiều) hay Xuân Diệu.
     • Thơ tự sự: Thể hiện câu chuyện hay sự kiện, có thể có yếu tố tưởng tượng, như trong thơ của Tố Hữu.
   • Văn xuôi: Là loại văn bản dài, không có vần điệu, dùng để kể chuyện, miêu tả hoặc nghị luận. Phân tích văn xuôi thường yêu cầu học sinh tìm hiểu về cốt truyện, nhân vật, thông điệp, phong cách của tác giả.
   • Văn nghị luận: Là thể loại văn học mà mục đích chính là thuyết phục người đọc về một quan điểm hoặc ý tưởng. Các bài nghị luận thường xuất hiện trong các bài tiểu luận, bài luận văn.

III. Phần Làm văn

1. Nghị luận xã hội

   • Cấu trúc bài viết nghị luận xã hội:
     • Mở bài: Giới thiệu vấn đề cần bàn luận, có thể đưa ra câu hỏi, trích dẫn hoặc hiện tượng để thu hút sự chú ý của người đọc.
     • Thân bài: Trình bày các luận điểm, luận cứ một cách rõ ràng, hợp lý, sử dụng các dẫn chứng thực tế để thuyết phục người đọc. Các luận điểm phải logic, có sự liên kết chặt chẽ.
     • Kết bài: Đưa ra lời kết luận hoặc thông điệp mà người viết muốn truyền tải. Có thể đưa ra lời kêu gọi hành động.
   • Ví dụ: Viết về tầm quan trọng của việc giáo dục môi trường cho thế hệ trẻ trong xã hội hiện đại.

2. Nghị luận văn học

   • Cấu trúc bài viết nghị luận văn học:
     • Mở bài: Giới thiệu tác phẩm, tác giả và vấn đề cần phân tích.
     • Thân bài: Phân tích tác phẩm về các yếu tố nghệ thuật (hình thức, nhân vật, cốt truyện) và nội dung (chủ đề, thông điệp). Đưa ra các dẫn chứng cụ thể trong tác phẩm để làm rõ luận điểm.
     • Kết bài: Tổng kết lại ý nghĩa của tác phẩm, vai trò của tác phẩm trong đời sống văn học và xã hội.
   • Ví dụ: Phân tích bài thơ "Tôi yêu em" của Pushkin hay "Đoàn thuyền đánh cá" của Huy Cận.

IV. Phân tích tác phẩm văn học

1. Thơ

   • Phân tích các bài thơ về cảm xúc, hình ảnh, vần điệu và thông điệp. Các yếu tố này giúp hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của thơ trong việc thể hiện cảm xúc, suy nghĩ của con người.
   • Ví dụ, phân tích bài thơ "Đây thôn Vĩ Dạ" của Hàn Mặc Tử, nhìn nhận về những hình ảnh thiên nhiên và cảm xúc của nhân vật trữ tình.

2. Văn xuôi

   • Phân tích các yếu tố như nhân vật, cốt truyện, cách xây dựng tình huống, không gian và thời gian trong tác phẩm văn xuôi. Các yếu tố này giúp người đọc hiểu rõ về thông điệp mà tác giả muốn truyền tải.
   • Ví dụ, phân tích tác phẩm "Chí Phèo" của Nam Cao, làm rõ các mâu thuẫn xã hội và nhân vật Chí Phèo trong tác phẩm.

Hướng dẫn ôn tập

1. Ôn lại các tác phẩm chính:
   Đọc lại các tác phẩm văn học đã học trong chương trình, đặc biệt là những tác phẩm trọng tâm, có giá trị lớn trong đề thi. Chú ý tới các điểm nổi bật trong từng tác phẩm như chủ đề, nhân vật, thông điệp.

2. Luyện làm bài nghị luận:
   Thực hành viết các bài nghị luận xã hội và nghị luận văn học. Luyện tập cấu trúc bài văn, cách trình bày luận điểm, lập luận và dẫn chứng.

3. Đọc và phân tích các văn bản:
   Đọc kỹ các văn bản nghị luận xã hội, văn bản nhật dụng để rèn luyện khả năng đọc hiểu và phân tích.

Với đề cương ôn thi chi tiết này, bạn sẽ có một cái nhìn tổng quan và hệ thống về những gì cần chuẩn bị cho kỳ thi Ngữ văn lớp 12. Chúc bạn ôn thi hiệu quả và đạt kết quả cao!