1. Phần Đọc hiểu

Phần Đọc hiểu trong đề thi hsg văn 7 là phần đầu tiên của bài thi, có thể chiếm từ 2 đến 3 điểm tùy theo cấu trúc đề. Mục tiêu của phần này là kiểm tra khả năng tiếp nhận thông tin văn bản và khả năng trả lời câu hỏi dựa trên văn bản đó. Các văn bản trong phần Đọc hiểu có thể là một đoạn thơ, đoạn văn hoặc một bài viết nhỏ về các vấn đề xã hội, tư tưởng, tình cảm. Sau khi đọc văn bản, học sinh sẽ phải trả lời một số câu hỏi theo yêu cầu của đề bài.

Các câu hỏi trong phần Đọc hiểu thường tập trung vào một số nội dung sau:

• Nội dung và thông điệp của văn bản: Học sinh cần chỉ ra thông điệp mà tác giả muốn truyền tải qua đoạn văn hoặc bài thơ, và lý giải vì sao lại hiểu như vậy.
• Phân tích và cảm nhận về hình thức nghệ thuật: Học sinh có thể được yêu cầu phân tích cách sử dụng từ ngữ, hình ảnh, biện pháp tu từ trong văn bản, như phép ẩn dụ, hoán dụ, nhân hóa, so sánh... Câu hỏi có thể yêu cầu học sinh chỉ ra những đặc điểm nổi bật trong phong cách viết của tác giả.
• Giải thích từ ngữ hoặc câu văn khó hiểu: Đề có thể yêu cầu học sinh giải thích một từ ngữ, câu văn hoặc hình ảnh trong văn bản, nhằm kiểm tra khả năng hiểu nghĩa từ ngữ trong ngữ cảnh cụ thể.
• Nhận xét về nhân vật hoặc tình huống trong tác phẩm: Đoạn văn có thể liên quan đến một nhân vật cụ thể, và câu hỏi yêu cầu học sinh phân tích đặc điểm, hành động, cảm xúc của nhân vật đó.
• Mối liên hệ giữa văn bản và cuộc sống: Học sinh cần chỉ ra sự liên quan giữa thông điệp của văn bản với thực tế cuộc sống, hoặc nhận xét về cách văn bản phản ánh xã hội, con người.

Câu hỏi trong phần Đọc hiểu đòi hỏi học sinh phải có khả năng đọc hiểu sâu sắc, phân tích chi tiết, và rút ra được những nhận định chính xác từ văn bản. Học sinh cần phải làm rõ luận điểm của mình bằng cách dẫn chứng cụ thể từ văn bản để hỗ trợ cho phần giải thích và phân tích của mình.

2. Phần Làm văn

Phần Làm văn chiếm phần lớn điểm trong đề thi học sinh giỏi Ngữ văn lớp 7, thường có giá trị từ 7 đến 8 điểm. Phần này yêu cầu học sinh viết một bài văn nghị luận hoặc một bài phân tích tác phẩm văn học, nhằm kiểm tra khả năng diễn đạt, lập luận, và sử dụng kiến thức văn học của học sinh.

2.1 Đề bài nghị luận xã hội

Đề bài nghị luận xã hội yêu cầu học sinh viết một bài văn ngắn (từ 600 đến 800 từ) để bày tỏ quan điểm về một vấn đề xã hội nào đó. Đây có thể là một chủ đề về tình bạn, tình yêu, học vấn, đạo đức, hoặc các vấn đề như bảo vệ môi trường, phòng chống tệ nạn xã hội… Các câu hỏi nghị luận xã hội trong đề thi học sinh giỏi văn lớp 7 không chỉ yêu cầu học sinh thể hiện ý kiến cá nhân mà còn phải đưa ra lý lẽ thuyết phục, dẫn chứng sinh động và kết hợp với các hình ảnh thực tế để làm rõ quan điểm.

Cấu trúc bài nghị luận xã hội bao gồm ba phần chính:

• Mở bài: Trong phần mở bài, học sinh cần giới thiệu vấn đề nghị luận và trình bày một cách rõ ràng vấn đề mà đề bài yêu cầu.
• Thân bài: Đây là phần trọng tâm của bài viết, nơi học sinh sẽ triển khai các luận điểm, đưa ra các lý lẽ, dẫn chứng thuyết phục để bảo vệ quan điểm của mình. Các lý lẽ có thể được lấy từ thực tế cuộc sống, các câu chuyện, bài học lịch sử, hoặc từ các tác phẩm văn học đã học. Bài văn nghị luận xã hội cần có tính thuyết phục cao, phải logic và mạch lạc.
• Kết bài: Phần kết bài tổng kết lại vấn đề và khẳng định lại quan điểm của mình một lần nữa. Đồng thời, học sinh có thể đưa ra một lời kêu gọi hành động, hoặc một suy nghĩ mở rộng về vấn đề đã được nghị luận.

Để đạt điểm cao trong phần này, học sinh cần phải có một lối viết mạch lạc, có thể sử dụng biện pháp tu từ như câu hỏi tu từ, phép liệt kê, dẫn dắt tinh tế để tăng sức thuyết phục cho bài viết. Việc sử dụng dẫn chứng chính xác và phù hợp là một yếu tố rất quan trọng, vì nó sẽ giúp bài viết của học sinh trở nên sinh động và thuyết phục hơn.

2.2 Đề bài phân tích tác phẩm văn học

Một dạng đề thi khác trong phần Làm văn là yêu cầu phân tích một tác phẩm văn học đã học trong chương trình Ngữ văn lớp 7. Đề bài có thể yêu cầu học sinh phân tích nhân vật, chủ đề, tình huống, hoặc nghệ thuật của tác phẩm. Đây là phần thi đòi hỏi học sinh phải có kiến thức vững vàng về các tác phẩm văn học đã học, đồng thời khả năng phân tích và cảm nhận sâu sắc.

Cấu trúc của một bài phân tích tác phẩm văn học cũng tương tự như bài nghị luận xã hội, bao gồm:

• Mở bài: Giới thiệu tác phẩm cần phân tích và nêu ra đối tượng phân tích (nhân vật, chủ đề, hoặc tình huống).
• Thân bài: Phân tích các yếu tố trong tác phẩm, đưa ra các luận điểm rõ ràng và lý giải các đặc điểm nổi bật của tác phẩm. Học sinh cần chỉ ra những yếu tố như chủ đề, nhân vật, bối cảnh, và thông điệp của tác phẩm. Các biện pháp nghệ thuật như ẩn dụ, hoán dụ, miêu tả, đối thoại… cũng cần được phân tích chi tiết để làm rõ cách thức tác giả truyền đạt ý tưởng.
• Kết bài: Tổng kết lại những đặc điểm chính đã phân tích, khẳng định lại giá trị của tác phẩm, hoặc mở rộng suy nghĩ về tác phẩm trong bối cảnh xã hội.

Để làm tốt phần này, học sinh cần phải có cái nhìn sâu sắc về tác phẩm, không chỉ dừng lại ở việc tóm tắt nội dung mà phải đi sâu vào phân tích, làm rõ những yếu tố nghệ thuật, tư tưởng mà tác giả muốn truyền tải.

3. Kỹ năng và chiến lược làm bài thi

Để làm tốt đề thi hsg văn 7, học sinh cần phát huy một số kỹ năng và chiến lược sau:

• Đọc kỹ đề bài: Trước khi bắt tay vào làm bài, học sinh cần phải đọc kỹ đề bài để hiểu rõ yêu cầu và tránh làm sai lệch.
• Lập dàn ý trước khi viết: Để bài viết có cấu trúc rõ ràng, học sinh nên lập dàn ý sơ bộ trước khi viết bài. Dàn ý giúp học sinh sắp xếp các ý tưởng một cách mạch lạc, tránh lạc đề.
• Lý luận chặt chẽ và dẫn chứng cụ thể: Bất kể là bài nghị luận hay bài phân tích tác phẩm, học sinh cần phải đưa ra lý lẽ thuyết phục và dẫn chứng cụ thể từ văn bản hoặc thực tế để minh chứng cho các quan điểm của mình.
• Viết mạch lạc, rõ ràng: Câu chữ trong bài viết cần rõ ràng, dễ hiểu, không nên viết quá dài dòng hoặc lặp lại ý.
• Chú ý đến chính tả, ngữ pháp: Một bài thi học sinh giỏi không chỉ đánh giá nội dung mà còn đánh giá cả hình thức viết. Chính tả và ngữ pháp phải chính xác để không bị trừ điểm không đáng có.